Γ΄ ΤΟ ΞΥΡΑΦΙ ΤΟΥ ΟΚΑΜ…
Μερικοί από τους αναγνώστες της στήλης, κατά καιρούς, εκφράζουν στον γράφοντα το «παράπονό» ότι κάποιες φορές αναφέρεται στη θρησκευτική διάσταση του θέματος που αναπτύσσει. Κάτι που αληθεύει. Αλλά, θα πείτε, αφού αληθεύει τότε γιατί το σχολιάζετε;
Το κάνω διότι το ότι κάποιος παραπονείται για κάτι που είναι αλήθεια δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι ο παραπονούμενος έχει δίκιο. Η ουσία δηλ. Βρίσκεται όχι στο αν ο υπογραφόμενος πράγματι συμπεριλαμβάνει στα κείμενα του – όπου, κατά την ελεύθερη κρίση του, απαιτείται – και την θρησκευτική διάσταση του θέματος που διαπραγματεύεται, αλλά έχει ή όχι δίκιο να την συμπεριλαμβάνει.
Κατά την γνώμη μου λοιπόν, και φυσικά έχω το δικαίωμα και εγώ – το ίδιο δικαίωμα αναγνωρίζω και σ’ όλους τους συνανθρώπους μου των «παραπονούμενων» πρώτα – πρώτα – να διατυπώνω ελεύθερα τις όποιες απόψεις μου, όταν και όπου χρειάζεται (βλ. το περί ελευθερίας του τύπου άρθρο του Συντάγματος), οι αναφορές στο Θεό και γενικότερα στο θείο είναι επιβεβλημένες από τη συνείδησή μου. Γιατί χωρίς αυτές ( όταν είναι φυσικά απαραίτητες) τα κείμενα θα ήταν ελλιπή, χωρίς πληρότητα σφαιρικότητα κι αντικειμενικότητα. Και τούτο για τους εξής λόγους:
1. Ο άνθρωπος δεν είναι μια υλική μηχανή και μόνο. Ούτε βέβαια άλογο ζώο. Έχει και σώμα και ψυχή και πνεύμα. Και το δυστύχημα για όλους μας είναι ότι ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία έκαναν στην εποχή μας τεράστια άλματα, η ψυχική και πνευματική μας καλλιέργεια παραμελήθηκαν, έμειναν πολύ πίσω. Η μεγάλη μας πλειοψηφία έμαθε πλέον να βλέπει μόνο την υλική πλευρά των πραγμάτων. Αρνήθηκε την ψυχική και την πνευματική. Και ακριβώς γι αυτό η ιατρική κάνει άλματα αλλά οι αρρώστιες πολλαπλασιάζονται, ο άνθρωπος πήγε στο φεγγάρι αλλά στη γη το περιβάλλον καταστρέφεται, οι ανισότητες μεγαλώνουν, οι αυτοκτονίες περισσεύουν, το ίδιο και η δυστυχία.
2. Όλα τούτα, και πολλά άλλα δεινά που υφιστάμεθα διότι μας δίδαξαν διαφωτιστές, πολιτικοί και επιστήμονες ότι πρέπει, λέει, να «πατάμε γερά με τα δύο πόδια μας στη γη». Υλισμός στο μέγιστο. Κι ας μας επισήμανε τον κίνδυνο ο μεγάλος ποιητής μας ο βραβευμένος με Νόμπελ Οδυσσέας Ελύτης γράφοντας: «Για να στηρίζεσαι καλά στο έδαφος πρέπει το ένα σου πόδι να πατάει στη γη και το άλλο έξω απ’ αυτήν.» Δηλαδή να στηρίζεται τόσο στα υλικά πράγματα όσο και στα ψυχικά, τα πνευματικά, τα μεταφυσικά. Κάπως διαφορετικά λέει το ίδιο πράγμα κι ο Αλβέρτος Αϊνστάιν: «Το ομορφότερο και βαθύτερο συναίσθημα που μπορούμε να βιώσουμε είναι η αίσθηση του μυστικιστικού. Αποτελεί τη δύναμη όλης της πραγματικής επιστήμης».
Αν κάνω λάθος – που δεν νομίζω ότι κάνω- οι «παραπονούμενοι» αναγνώστες δεν έχουν και τόσο καλές σχέσεις με το μεταφυσικό, το θείο και το Θεό. Πιθανότητα είναι άθεοι. Δεν λέω άπιστοι γιατί όλοι οι άνθρωποι, άρα και αυτοί, κάπου πιστεύουν. Στον Μαρξ ίσως και στον υλισμό, στο Δαρβίνο και στη θεωρία του ( αν και ο Δαρβίνος) ουδέποτε αρνήθηκε την ύπαρξη του Θεού. Έκρινε ως φαίνεται ότι η θεωρία της εξέλιξης δεν αποκλείει κατ’ ανάγκην την ύπαρξη του Θεού.
3. Η επιστημονική αρχή, που αποκαλείται επίσης και αρχή της οικονομίας και είναι πλατειά γνωστή ως «Το ξυράφι ( ή η λεπίδα) του Οκαμ συνηγορεί μάλλον υπέρ της ύπαρξης του Θεού παρά το αντίθετο. Η αρχή αυτή που αποδίδεται, στον Άγγλο φιλόσοφο Λογικής και φραγκισκανό μοναχό του 14ου αιώνα, Γουλιέλμο του Οκαμ. Στην πιο απλή της διατύπωση η αρχή αυτή εκφράζεται ως εξής: «Όταν δύο θεωρίες παρέχουν ακριβείς προβλέψεις, πάντα επιλέξουμε την απλούστερη.» Στα λατινικά διατυπώνεται ως : Pluralitas non est ponenda sine necessitate.
Στο ζήτημα του Θεού υπάρχουν κατά βάση δύο θεωρίες. Η μία υποστηρίζει την ύπαρξή του η άλλη την ανυπαρξία Του. Υπάρχει και μία Τρίτη, του αγνωστικισμού. Του δεν ξέρω, δεν γνωρίζω. Από τις δύο βασικές ( ή έστω κι από τις τρεις) ποια είναι η πιο απλή σε ότι αφορά στη δημιουργία του σύμπαντος και της ζωής;
Νομίζω αυτή της ύπαρξής Του. Ενώ δηλ. αν υπάρχει Θεός εύκολα μπορεί να εξηγήσει κανείς τα της ζωής, του κόσμου και των ανθρώπων, αν δεν υπάρχει τα πράγματα περιπλέκονται πάρα πολύ και (κατά τον Φ. Ντοστογιέφσκι) τα πάντα επιτρέπονται.
Συνεχίζεται
