Γράφει ο Τασος Ταρενιδης
“Τί είναι αυτό που το λένε αγάπη” λέει το τραγούδι -πολύ σοφά-, διότι αφενός αισθανόμαστε την αγάπη ως κάτι το φυσικό, αφετέρου η δύναμη και το ανεξήγητο του χαρακτήρα της την τοποθετούν στη σφαίρα του υπερφυσικού. Κατά συνέπεια να διατυπώνεται η ερώτηση αλλά να μην υπάρχει η απάντηση. Το ερώτημα αυτό μοιραίως θα ταλανίζει κάθε άνθρωπο όπως και τον αρθρογράφο ο οποίος θα παρουσιάσει τη δική του ματιά για αυτό το πολυύμνητο της ζωής αγαθό.
Πολύ συχνά ακούμε διάφορα περί αγάπης. Φράσεις, τραγούδια, απόψεις, τα οποία άλλα τα απορρίπτουμε ως υπερβολικά, άλλα ως φλύαρα και ατελή και άλλα που διαπερνούν απλώς την αίσθηση της ακοής μας. Υπάρχουν όμως φορές που τα λόγια σφηνώνουν στο μυαλό και επαναλαμβάνονται κάνοντας αντίλαλο. Αυτά είναι νομίζω τα λόγια που περιέχουν δόσεις αλήθειας. Ένα από αυτά τα σοφά ρήματα είπε κάποτε ο διάσημος μαθηματικός John Nash. Στην ταινία «a beautiful mind» η οποία βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του οποίου συγγραφέας είναι η σύζυγός του και αποτελεί ένα είδος βιογραφίας αναφέρει τα εξής λόγια στην τελετή βράβευσης του για το Νόμπελ:«Πάντα πίστευα στους αριθμούς και στη συλλογιστική που οδηγεί στη λογική. Αλλά μετά από μια ζωή με τέτοιες ενασχολήσεις αναρωτήθηκα, τί είναι στα αλήθεια λογικό και ποιος αποφασίζει τι είναι λόγος ; Η απάντηση με ώθησε πέρα από τη φυσική και τη μεταφυσική οδηγώντας με στην πιο σημαντική ανακάλυψη της καριέρας μου και της ζωής μου: Ότι μόνο μ?σα στις μυστηριώδεις εξισώσεις της αγάπης μπορεί να βρεθεί η λογική (και συνεχίζει στρεφόμενος προς την γυναίκα του). Είσαι ο λόγος που είμαι σήμερα εδώ και υπάρχω. Είσαι ο λόγος και η λογική μου».
Θα μπορούσε να πει κανείς (εάν ήταν ολιγόψυχος) πως ο μαθηματικός εδώ σοφιστεύεται παίζοντας με τις λέξεις, πλάθοντας ωραιοφάνειες. Κι όμως τα λόγια αυτά είναι το λιγότερο συνταρακτικά. Ίσως όμως να το έλεγε επειδή αυτές οι προτάσεις γεννούν ερωτήματα και είναι ως ένα βαθμό θολές. Προς τι ο λόγος και η λογική προς τι η αγάπη και ποια η μεταξύ τους σύνδεση ; Ας τα πάρουμε λοιπόν με τη σειρά.
Αρχικά η λέξη ”λόγος” με την πρωταρχική της σημασία είναι συνώνυμη με την λέξη ”νόημα” όπως μας είναι φανερό από παλαιότερα γραπτά:«Εγώ περιήλθον εν τη καρδία μου δια να μάθω και να ανιχνεύσω και να εκζητήσω την σοφίαν και τον λόγον των πραγμάτων εξετάζων ένα προς ένα δια να εύρω τον λόγον»(Εκκλησιαστής 7,25). Εξάλλου αυτό έχει παραμείνει και στην αυθόρμητη καθομιλουμένη όταν λέγουμε ”ποιο το νόημα ή ποιος ο λόγος να κάνεις αυτό ;”
Μια πολύ γνωστή εκδοχή για τον λόγο λοιπόν, έχει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης:«Εν αρχή ήν ο λόγος και ο λόγος ήν προς τον Θεόν και Θεός ήν ο λόγος»(Κεφ 1,1). Εφόσον ο λόγος είναι Θεός, το επόμενο ερώτημα που αναφύεται είναι ”τί είναι Θεός ;”. Την απάντηση την δίνει πάλι ο ίδιος ακόμα πιο άμεσα και ξεκάθαρα:« Ο Θεός Αγάπη εστί και ο μένων εν τη Αγάπη μένει εν τω Θεώ και ο Θεός εν αυτώ μένει» Έτσι λοιπόν απαντάται και το ερώτημα ”γιατί να αγαπά ο Θεός τους ανθρώπους ;” Μα αφού ο ίδιος είναι αγάπη. Εάν ο σατανάς έθετε στον Θεό αυτό το ερώτημα Εκείνος δε θα ήξερε να απαντήσει πέρα απ’ αυτό: ”Η Αγάπη είναι ο Λόγος”. Και ποια μεγαλύτερη απόδειξη αγάπης από το παράδειγμα του Χριστού (που συνεχίζει να κλονίζει τις ψυχές των ανθρώπων) για Εκείνον που όντας ο μόνος πανάγαθος ταπείνωσε τον εαυτό του για να συγχρωτιστεί με αμαρτωλούς και αθλίους και να τους σώσει από το κακό, μέχρι που θυσιάστηκε (γιατί η αγάπη μόνο μέσω θυσίας αποκαλύπτεται) ώστε να αναστήσει με τον θάνατό του την αγάπη. Γιατί στην πραγματικότητα αυτήν είχαν σκοτώσει και θάψει οι άνθρωποι. Ανάσταση νεκρών ψυχών.
Το λουλούδι όμως της αγάπης ανοίγει τα πέταλά του και σε άλλο σημείο της ιστορίας. Ο Σωκράτης, ο αιώνιος της αρετής σημαιοφόρος και ανεξίκακος, είχε τον τίτλο του πρώτου (ίσως και τελευταίου) φιλολόγου (φίλος του Λόγου) όπως μας γνωστοποιέιται από τους Πλατωνικούς διαλόγους «Θεαίτητος 146a», «Φαίδρος 236e». Ήταν ο φιλόσοφος που έθεσε τις βάσεις για να θεμελιωθεί η λογική μισό αιώνα αργότερα από τον Αριστοτέλη. Ο Σωκράτης λοιπόν, ο περιπλανώμενος στους δρόμους των Αθηνών και ο αδιάκοπος συζητητής που έψαχνε μέσω του Λόγου(λογική,νους,πνεύμα) το αληθές και το σωστό, ήταν ο απόστολος του περίφημου ”έν οίδα ότι ουδέν οίδα”(ένα γνωρίζω ότι δε γνωρίζω τίποτα). Καταλήγουμε λοιπόν πάλι στο ”Vanitas Vanitatvm ed omnia Vanitas”(Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης). Κι όμως ο Σωκράτης κάτι ήξερε. Μας το μαρτυρεί ο ίδιος στο «Συμπόσιο,177d»:«φημί ως ουδέν άλλο επίστασθαι ή τα ερωτικά»( παραδέχομαι πως τίποτα άλλο δεν γνωρίζω εκτός απ’ τα ερωτικά). Μια διασαφήνιση είναι αναγκαία. Η λέξη έρως εκείνη την εποχή εδήλωνε (όπως και σήμερα) το γενετήσιο ένστικτο αλλά όχι μόνον αυτό. Δήλωνε και το αίσθημα της αγάπης. Εραστός μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας καλός φίλος. Ο Ευριπίδης μάλιστα στην τραγωδία του «Ερεχθεύς» γράφει:«εράτε μητρός παίδες». Φυσικά δεν εννοεί ”ερωτευτείτε την μητέρα σας παιδιά” αλλά ”να αγαπάτε την μητέρα σας”. Επομένως ο έρως είναι εξ ορισμού διαφορετικός απ’την αγάπη. Ωστόσο δεν αποκλείεται ο έρως να εγκλείει αγάπη. Αυτόν τον έρωτα εννοεί ο Σωκράτης. Ολόκληρο, ζωηρό και τέλειο, αυτόν που οι μετέπειτα κατονόμασαν ”έρωτα πλατωνικό”. Έτσι λοιπόν ο Αθηναίος φιλόσοφος και θηρευτής νοήματος μόνο τον έρωτα αναγνώριζε ως βοηθό για την ζωή:«πεπεισμένος ειμί ότι ο έρως τη ανθρωπεία φύσει σύνεργον αμείνων είναι» [Συμπόσιο212b]. Δηλαδή, (είμαι βέβαιος ότι ο έρωτας είναι ο καλύτερος βοηθός για την ανθρώπινη φύση). Και ο Σωκράτης απέθανε (ομοίως με το Χριστό) παραδειγματικά και θυσιαστικά, αδιαμαρτύρητα πίνοντας το κώνειο.
Κατ’ αυτούς τους συλλογισμούς η αγάπη ανάγεται ως ελιξήριο ζωής και νόημα και σκοπός. Αυτή που με το φως της εξαφανίζει το σκοτάδι της ματαιότητας και χαρίζει ευεστώ(εύ ειμί). Ο Απόστολος Παύλος το δηλώνει ρητώς «αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί» (εάν δεν έχω αγάπη δεν είμαι τίποτα), [Α’ Προς Κορινθίους κεφ13]. Εκείνη είναι που νοηματοδοτεί την ζωή και δίνει Λόγο ύπαρξης. Η δε Αντιγόνη βροντοφωνάζει στον Κρέοντα που την καταδικάζει «εγώ γεννήθηκα για να αγαπώ τους ανθρώπους»(στίχος 523). Αλλά και στην καθημερινότητά μας. Η αγάπη είναι απτή. Στην μητέρα. Στον πατέρα. Στους αδελφούς, τους φίλους, τους καλούς ανθρώπους και σπανιότερα τους αξίους συντρόφους. Συνεπώς, ίσως κακώς να ωμίλησα επί μακρόν για αγάπη. Διότι η αγάπη είναι παντού.
Tasos Tarenidis
