Ένας κρατήρας με άγρια λουλούδια έχει πάρει τη θέση που καταλάμβανε το σχολείο του μικρού χωριού. Ένας άλλος έχει πάρει τη θέση του φούρνου.
του Charlemagne (*)
Σήμερα, στη ράχη πάνω από το Βερντέν της ανατολικής Γαλλίας, νεραγκούλες και τριφύλλια φυτρώνουν εκεί όπου είχαν σκορπιστεί αίμα και ανθρώπινη σάρκα. Στη μάχη του Βερντέν, το 1916, το χωριό Fleury-devant-Douaumont άλλαξε χέρια πάνω από δέκα φορές, καθώς γερμανικά και γαλλικά στρατεύματα αλληλοβομβαρδίζονταν σε μία προσπάθεια να προχωρήσουν. Στο τέλος της μάχης, μίας από τις πιο αιματηρές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχαν σκοτωθεί 163.000 Γάλλοι και 143.000 Γερμανοί στρατιώτες. Η γραμμή του μετώπου είχε ελάχιστα μετακινηθεί.
Η ανείπωτη σφαγή, σε μία μικρή και άγνωστη τοποθεσία, σημάδεψε μία υπαρξιακή μάχη εναντίον ενός ιμπεριαλιστή επιτιθέμενου. Στα μυαλά των Γάλλων, το Βερντέν συμβολίζει αντίσταση και τιμή, θυσία και ενότητα. Εκεί στάθηκαν χέρι-χέρι το 1984 ο Φρανσουά Μιτεράν και ο Χέλμουτ Κολ, σε μία κίνηση που συμβόλιζε τη γαλλογερμανική συμφιλίωση και την ειρήνη στην Ευρώπη.
Σήμερα, 2.200 χιλιόμετρα ανατολικότερα, μία άλλη μικρή τοποθεσία συμβολίζει μία σύγχρονη υπαρξιακή μάχη για την απόκρουση ενός ιμπεριαλιστή εισβολέα: Το Μπαχμούτ. Από τον Αύγουστο του 2022, η Ρωσία του Πούτιν βομβαρδίζει την ουκρανική πόλη, στέλνοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να σκοτωθούν σε μία προσπάθεια να καταλάβουν την πόλη. Το Μπαχμούτ είναι το σύγχρονο Βερντέν.
Υπάρχουν, βέβαια, διαφορές. Το 1916, τα πεδία των μαχών ήταν έξω από την πόλη. Στο Μπαχμούτ, αντιθέτως, οι μάχες γίνονται ανάμεσα στα σπίτια. Στους δέκα μήνες των μαχών στο Βερντέν, 60 εκατομμύρια οβίδες σάρωσαν την πόλη.
Παρά ταύτα, τρία σημεία συνδέουν τις δύο μάχες. Το ένα είναι ο ωμός χαρακτήρας των μαχών, όπου χρειάζονται κολοσσιαίες προσπάθειες για πολύ μικρή πρόοδο. Οι Γερμανοί χρειάστηκαν πέντε ημέρες για να καταλάβουν το οχυρό του Douaumont, από εκεί όμως χρειάστηκαν τέσσερις μήνες για να καλύψουν την απόσταση των τριών χιλιομέτρων μέχρι το Fleury. Μέχρι σήμερα, το έδαφος γύρω από το Βερντέν είναι σπαρμένο με βλήματα που δεν έχουν εκραγεί και τα υπολείμματα 80.000 σωμάτων. «Το δάσος εδώ είναι ένα σάβανο», λέει ο Νικολά Μπαρέ, διευθυντής του Μνημείου Βερντέν. Τα ίδια συνέβησαν και στο Μπαχμούτ, παρά την ακρίβεια των σημερινών όπλων. To πεδίο της μάχης είναι μία «κρεατομηχανή», δήλωσε ο Γεβγένι Πριγκόζιν, που τροφοδότησε τη μηχανή με κρέας κατά την επίθεσή του με τους μισθοφόρους της ομάδας Βάγκνερ.
Ένα δεύτερο σημείο είναι ότι μία μικρή πόλη χαμηλής στρατηγικής βαρύτητας μπορεί να πάρει στρατηγική αξία εάν συγκεντρώσουν εκεί τις δυνάμεις τους οι αντίπαλοι στρατοί. Αρχικά, η Ρωσία επιδίωξε να καταλάβει το Μπαχμούτ για να εξασφαλίσει την πρόσβαση στο Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ. Το 1916, η Γερμανία ήθελε να καταλάβει γρήγορα το Βερντέν για να αποκτήσει τον έλεγχο των σιδηροδρομικών γραμμών. Και οι δύο προσπάθειες προσέκρουσαν σε ισχυρή αντίσταση.
Πάνω απ’ όλα, όμως, αυτές οι δύο πόλεις απέκτησαν μία συμβολική σημασία που υπερβαίνει την όποια στρατηγική αξία τους. Το «δεν θα περάσουν» έγινε το σύνθημα του Βερντέν, όπως ο Πρόεδρος Ζελένσκι χαρακτήρισε το Μπαχμούτ «οχυρό μας». Η Ρωσία έριξε όλες τις δυνάμεις της για την κατάληψη του Μπαχμούτ, αυτό δεν την έφερε, όμως, πιο κοντά στη νίκη. Και το Βερντέν θέλει να καλέσει τον Ζελένσκι να επισκεφθεί την πόλη, όταν η στιγμή είναι κατάλληλη.
(*) O Charlemagne είναι αρθρογράφος του Economist
(Πηγή: The Economist)
