Διάβασα το μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι «ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ» από μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Βρήκα την μετάφραση σε Σχολική Βιβλιοθήκη του ΕΠΕΑΕΚ.
του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
Αυτές οι 757 Σχολικές Βιβλιοθήκες που ιδρύθηκαν την περίοδο 1996 -2006 πολύ με βοήθησαν στην εργασία μου ως εκπαιδευτικός. Ανακάλυψα σ’ αυτές πολύ όμορφα βιβλία ακόμα και των Φυσικών Επιστημών. Δυστυχώς, αν και τόσα χρήματα ξοδεύτηκαν για να οργανωθούν, εδώ και χρόνια εγκαταλείφτηκαν στην τύχη τους. Είναι λυπηρό να πολεμάμε να γεμίσουμε την γαβάθα με γάλα και μόλις γεμίσει, να την κλωτσάμε και να χύνεται το γάλα.
Έχω και μια μετάφραση του μυθιστορήματος από την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ». Δεν μπορεί να φτάσει όμως την απόδοση των νοημάτων που κάμνει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Δεν ξέρω γιατί, όταν διαβάζω μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι νοιώθω ότι είμαι πολύ μικρός, ασήμαντος, ψεύτικος, τιποτένιος. Νομίζω ότι τα συναισθήματα αυτά προέρχονται από το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής που φανερώνουν κάποιοι ήρωες του συγγραφέα και που ασυναίσθητα συγκρίνομαι μαζί τους .
Ένα πρόσωπο με μεγαλειώδη ψυχή είναι η Σόνια, μια δεκαοκτάχρονη, που έγινε πόρνη για να μπορέσει να θρέψει τα αδέλφια της. Ένα πραγματικό διαμάντι μέσα στη λάσπη. Νομίζω ανθρώπους σαν κι αυτήν εννοούσε ο Χριστός όταν έλεγε στους Γραμματείς και τους Φαρισαίους «οι πόρνες και οι τελώνες θα σας ξεπεράσουν και θα κερδίσουν την αιώνια ζωή». Ο εγκληματίας Ρασκολνικώφ είχε την τύχη αυτή η κοπέλα να τον αγαπήσει.
Τον έπεισε η Σόνια να ομολογήσει στην Αστυνομία το έγκλημά του. Κι ενώ πήγε στην Αστυνομία δείλιασε και γύρισε να φύγει χωρίς να ομολογήσει. Όμως κάτω από την σκάλα τον περίμενε η Σόνια. «Ορθή ού μακράν της θύρας, η Σόνια, ωχρά ως νεκρά, τον εκύτταζε με αλλόκοτον τρόπον. Έστη απέναντι αυτής. Η νεάνις εκρότησε προς αλλήλας τας χείρας . η φυσιογνωμία της εξέφραζε φρικώδη απελπισίαν. Εις το θέαμα τούτο ο Ρασκολνικώφ εμειδίασεν, αλλ’ οποίον μειδίαμα ! Μετά μιαν στιγμήν επανήρχετο εις το γραφείον της αστυνομίας».
Ας το δούμε και από την άλλη μετάφραση. «Λίγο πιο πέρα απ’ την αυλόπορτα βρισκόταν η Σόνια, άσπρη σαν το πανί. Τον κοίταζε σαν χαμένη. Στάθηκε απέναντί της. Στο πρόσωπό της ήταν ζωγραφισμένος ένας πόνος ανείπωτος. Σήκωσε τα χέρια της στον ουρανό. Στα χείλη του Ρασκολνικώφ άνθισε ένα αναιμικό και χαμένο χαμόγελο. Σε μια στιγμή ξανανέβηκε τη σκάλα που έφερνε στο Τμήμα».
Η Σόνια τον ακολούθησε στην Σιβηρία που καταδικάστηκε μόνο για 8 χρόνια λόγω πολλών ελαφρυντικών που του αναγνώρισε το Δικαστήριο, όπως την οικειοθελή ομολογία του. Τον επισκεπτόταν συχνά στην Φυλακή. Έτσι κάποια φορά που τον επισκέφθηκε και ήταν μόνοι τους «Αίφνης, και χωρίς ο ίδιος να ειξεύρη πως τούτο συνέβη, αόρατος δύναμις τον έρριψεν εις τους πόδας της κόρης. Έκλαυσε, περιεπτύχθη τα γόνατά της. Κατ’ αρχάς αύτη ετρόμαξε πολύ, και το πρόσωπόν της εβάφη πελιδνόν. Ηγέρθη και ολόσωμος τρέμουσα, εκύτταξε τον Ρασκολνικώφ. Αλλά το βλέμμα τούτο ήρκεσεν αυτή όπως εννοήση τα πάντα. Άρρητος ευτυχία εφάνη εις το ακτινοβόλον βλέμμα της . δεν υπήρχε πλέον αμφιβολία δι’ αυτήν ότι την ηγάπα, ότι την ηγάπα με άμετρον έρωτα. Τέλος ήλθε λοιπόν η στιγμή αύτη …
Ηθέλησαν να ομιλήσουν και δεν ηδυνήθησαν. Είχον αμφότεροι δάκρυα εις τους οφθαλμούς. Αμφότεροι ήσαν ωχροί και ηλλοιωμένοι, αλλ’ εις τα πρόσωπά των τα ισχνά και ασθενικά έλαμπεν ήδη η ηώς της αναπλάσεως, της πλήρους αναγεννήσεως. Ο έρως τους ανεγέννα, η καρδία του ενός περιέκλειεν αστείρευτον πηγήν ζωής δια την καρδίαν του άλλου».
Από την άλλη μετάφραση. «Δεν κατάλαβε πως έγινε, αλλά ξαφνικά σαν κάτι να τον έσπρωξε και τον έριξε μπροστά στα πόδια της. Έκλαιγε και της αγκάλιαζε τα γόνατα. Η Σόνια στην αρχή φοβήθηκε πολύ και έμεινε ακίνητη. Σηκώθηκε και τον κοίταζε έκπληκτη. Όμως αμέσως τα κατάλαβε όλα. Η ευτυχία έλαμψε στο πρόσωπό της. Κατάλαβε και δεν είχε πια καμιά αμφιβολία : την αγαπούσε, την αγαπούσε τρελά. Επιτέλους ήρθε αυτή η στιγμή …
Ήθελαν να μιλήσουν, να πουν κάτι, αλλά ήταν αδύνατο. Δάκρυα έτρεχαν απ’ τα μάτια τους. Και οι δύο ήταν κατάχλομοι, αδύνατοι. Σ’ αυτά όμως τα κοκαλιάρικα πρόσωπά τους έλαμπε το ξεκίνημα μιας ανάστασης, μιας καινούργιας ζωής. Η αγάπη τους ανάστησε. Η καρδιά του ενός ήταν πηγή ζωής για τον άλλο».
Μα, θα πει κάποιος, περίπου το ίδιο λένε και οι δυο μεταφράσεις. Φυσικά το ίδιο λένε, αλλά πόσο πιο όμορφα το λέει ο Παπαδιαμάντης. Δεν λέμε, η λεπτομέρεια κάνει την διαφορά ; Νομίζω ότι τα νοήματα του Παπαδιαμάντη είναι πιο ολοκληρωμένα και γι αυτό καταλαβαίνεις καλύτερα αυτά που συμβαίνουν.
Νομίζω στην πάμφτωχη και περιφρονημένη Σόνια εκπληρώνονται τα λόγια του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη : «Γυνή ανδρείαν τις ευρήσει ; Τιμιωτέρα δε εστι λίθων πολυτελών η τοιαύτη». Δυστυχώς όμως οι άνδρες συχνά, από την πολλή μας μικρότητα, καταστρέφουμε μέσα στον γάμο το μεγαλείο της γυναικείας ψυχής που τύχαμε σαν λαχείο να ενωθεί μαζί μας.
Δεν καταλάβαμε τι σήμαιναν τα λόγια του Αποστόλου που διαβαζόντουσαν την ώρα που στεφανωνόμασταν την γυναίκα μας μέσα στην Εκκλησία : «Οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας ἑαυτῶν, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησε τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἑαυτὸν παρέδωκεν ὑπὲρ αὐτῆς, ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ρήματι, ἵνα παραστήσῃ αὐτὴν ἑαυτῷ ἔνδοξον τὴν ἐκκλησίαν, μὴ ἔχουσαν σπίλον ἢ ρυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ’ ἵνα ᾖ ἁγία καὶ ἄμωμος».
