Ανάμεσα τους, η δισέγγονή του και ταξιδιώτες ακόμη από την μακρινή ‘Απω Ανατολή… Η φήμη του Ζορμπά ξεπερνάει τα ευρωπαϊκά σύνορα, αυτή που του προσέδωσε η γραφίδα του Νίκου Καζαντζάκη. Ήταν ο πραγματικός άνθρωπος πίσω από τον μυθιστορηματικό ήρωα του Νίκου Καζαντζάκη στο παγκοσμίως γνωστό «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά».
Τα περίπου τριάντα άτομα που βρίσκονται στον οικογενειακό τάφο του Ζορμπά, είναι φίλοι της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ). Τα μέλη της γοητεύονται από την ιδιαίτερη σχέση των δύο ανδρών και την κοινή διαδρομή τους. Η συνάντησή τους απέδωσε αυτό το υπέροχο μυθιστόρημα, έκανε διεθνώς γνωστές τις ελληνικές αξίες και τον ελληνικό τρόπο ζωής και πέρασε και τους δύο στην αιωνιότητα.
«Είναι η τρίτη φορά που ερχόμαστε και πάντα συγκινούμαστε. Ο Ζορμπάς ήταν ένας άνθρωπος που τόσο αγάπησε ο Νίκος Καζαντζάκης και τον χαρακτήριζε Γκουρού, Γέροντα. Ποιος; Ο μεγάλος ο στοχαστής Καζαντζάκης. Κι αυτό είναι συγκινητικό», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος της ΔΕΦΝΚ Γιώργος Στασινάκης. «Η φιλία τους ήταν κάτι το τρομερό. Ήταν ένας διανοούμενος που …τα έχασε όταν συνάντησε έναν εργάτη, γιατί του μάθαινε πολλά πράγματα για τη ζωή. Ήθελε να είναι και ο ίδιος Ζορμπάς, δεν μπορούσε όμως», εξηγεί ο κ. Στασινάκης.
«Αν ήταν στη ζωή μου να διάλεγα ένα ψυχικό οδηγό, έναν «γκουρού», όπως λένε οι Ιντοί, ένα «γέροντα», όπως λένε οι καλόγεροι στο ‘Αγιον Όρος, σίγουρα θα διάλεγα το Ζορμπά. Γιατί αυτός είχε ό,τι χρειάζεται ένας καλαμαράς για να σωθεί», έγραψε ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης στην «Αναφορά στον Γκρέκο», στο κεφάλαιο : «Ο Ζορμπάς». Απόσπασμά του αναγνώστηκε πάνω από το μνήμα: «Στη ζωή μου οι πιο μεγάλοι μου ευεργέτες στάθηκαν τα ταξίδια και τα ονείρατα. Από τους ανθρώπους, ζωντανούς και πεθαμένους, πολύ λίγοι βοήθησαν τον αγώνα μου. Όμως, αν ήθελα να ξεχωρίσω ποιοι άνθρωποι αφήκαν βαθύτερα τ’ αχνάρια τους στην ψυχή μου, ίσως να ξεχώριζα τον Όμηρο, το Βούδα, το Νίτσε, τον Μπέρξονα και το Ζορμπά».
«Ο Ζορμπάς τον βοήθησε γιατί έβλεπε τη δύναμη ζωής που είχε, μία δύναμη που δεν έχουν αυτοί που κάθονται και γράφουν και δεν την είχε ο Νίκος Καζαντζάκης», αναφέρει το Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της ΔΕΦΝΚ και Πρόεδρος του Παραρτήματος Ελλάδας Κατερίνα Ζωγραφιστού, που ανάγνωσε το απόσπασμα και προσθέτει: «Λέει ο Καζαντζάκης ότι ο Ζορμπάς υπήρξε ο δάσκαλός του στη ζωή. Είχε ό,τι δεν είχε ο ίδιος. Ήταν άνθρωπος με κέφι, γλέντι, τραγούδι, ποτό, γυναίκες… Κι ο Καζαντζάκης εκτιμούσε περισσότερο τους ζωντανούς ανθρώπους, που πιάνουν τη ζωή απ’ τα μαλλιά και λιγότερο τους μορφωμένους».
Διαδρομές Καζαντζάκη – Ζορμπά
Τα μέλη της αποστολής ξεκίνησαν το αυθημερόν ταξίδι τους για τα Σκόπια οδικώς, το πρωί της Παρασκευής από το κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου βρίσκονταν για το Συνέδριο «Συναντήσεις και κείμενα του Καζαντζάκη για μη Έλληνες συγγραφείς και καλλιτέχνες», που πραγματοποιείται σήμερα και αύριο στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης.
Πρώτος σταθμός ήταν το Πανεπιστήμιο Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, όπου πραγματοποιήθηκε από την Πρεσβεία της Ελλάδος στα Σκόπια και το Γραφείο Δημόσιας Διπλωματίας σε συνεργασία με τη ΔΕΦΝΚ, εκδήλωση για τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Στο πλαίσιο αυτό, προβλήθηκε ντοκιμαντέρ του Μουσείου Ν. Καζαντζάκη και αμέσως μετά ομιλίες για το συγγραφικό και ποιητικό του έργο, καθώς και για τη συμβολή της ΔΕΦΝΚ στην παγκόσμια απήχησή του.
Ακολούθησε η επίσκεψη στο κοιμητήριο Butel, όπου ανάμεσα στον κόσμο, μία παρέα Ιαπώνων σχολίαζε το έργο του παγκόσμιου συγγραφέα, μιλώντας με τους γύρω της στα ελληνικά.
«Το 2018 η Εταιρεία μας άρχισε να διοργανώνει διαδρομές Καζαντζάκη – Ζορμπά, δηλαδή να επισκεπτόμαστε τα μέρη που πέρασαν οι δυο τους μαζί και να κάνουμε εκδηλώσεις», αναφέρει η Κατερίνα Ζωγραφιστού. Η ίδια, αναμένεται να είναι η επόμενη πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, αφού ο ιδρυτής της, Γιώργος Στασινάκης, αποφάσισε να συνεχίσει να προσφέρει από τη θέση του επίτιμου προέδρου. ‘Αλλωστε ο ίδιος στα 35 χρόνια που κρατούσε το τιμόνι της Εταιρείας, ταξίδεψε σε 101 χώρες όπου οργάνωνε εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες και έδινε διαλέξεις κάνοντας γνωστό το έργο του Καζαντζάκη. Μάλιστα, έστειλε ήδη από τη Γενεύη όπου διαμένει, όλο το αρχείο του -που είναι και αρχείο της Εταιρείας, στο Ηράκλειο Κρήτης, που θα αποτελέσει τη νέα έδρα της ΔΕΦΝΚ.
Φίλοι Καζαντζάκη σε Αφρική και Ασία, παράρτημα της ΔΕΦΝΚ στην Κίνα και Ιάπωνες στη Θεσσαλονίκη
Περισσότερα από 9000 μέλη σε 131 χώρες και από τις πέντε ηπείρους, μετρά σήμερα η Διεθνής Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη. «Έχουμε μέλη από τη Μπουρκίνα Φάσο. Εκεί, έδωσα μία διάλεξη την οποία παρακολούθησε μια καθηγήτρια και πρώην υπουργός, που μου είπε ότι είχε διαβάσει Καζαντζάκη όταν σπούδασε στο Παρίσι. Στη συνέχεια δημιούργησε και η ίδια μια ομάδα πενήντα ατόμων», λέει ο κ. Στασινάκης. Αντίστοιχα περιστατικά, έχει να θυμάται και από άλλες μακρινές χώρες, όπως Παραγουάη ή Ισλανδία.
«Φτάσαμε στην Ισλανδία από την Κοπεγχάγη στη 1 τα ξημερώματα και ήταν μέρα, λόγω του φαινομένου που επικρατεί εκεί. Μέσα στην αίθουσα ήταν 250 άνθρωποι που λάτρευαν την Ελλάδα και τον Καζαντζάκη. Καταλήξαμε να έχουμε τμήμα και εκεί», συμπληρώνει ο Πρόεδρος της ΔΕΦΝΚ.
«Πρώτη εκδήλωση για τον Καζαντζάκη στην Κίνα έγινε το 2002 όταν είχε έρθει ο κ. Στασινάκης για πρώτη φορά και έκανε ομιλία», λέει από την πλευρά της η Έλενα Αβραμίδου, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της ΔΕΦΝΚ και Υπεύθυνη του Παραρτήματος Κίνας, που έγινε λίγα χρόνια αργότερα, αποτελούμενο από Κινέζους, αλλά και Έλληνες που ζουν, εργάζονται ή σπουδάζουν εκεί. «Ο Καζαντζάκης έχει μεταφραστεί στα κινεζικά, είναι ο πιο γνωστός Έλληνας συγγραφέας στην Κίνα -μαζί με τον Καβάφη, και διδάσκεται στα πανεπιστήμια, στα τμήματα ελληνικών σπουδών, αλλά και σε τμήματα φιλοσοφίας», συμπληρώνει.
Η Έλενα Αβραμίδου είναι υπεύθυνη τριών χωρών της ‘Απω Ανατολής: Κίνα, Νότια Κορέα και Ιαπωνία, από όπου προέρχεται ο Fukuda Kosuke, που είναι έτοιμος να δημιουργήσει μία δυνατή ομάδα στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου όχι μόνο για τον Καζαντζάκη, αλλά γενικότερα για την ελληνική κουλτούρα.
Ο Ιάπωνας που μιλά άπταιστα ελληνικά και αγαπά το έργο του Καζαντζάκη
Ο ίδιος, στέκεται ευλαβικά και με κάθε επισημότητα μπροστά στον τάφο του Ζορμπά. Για την περίσταση, τόσο ο ίδιος όσο και η σύζυγός του, φορούν την παραδοσιακή ενδυμασία της χώρας τους. Το ζευγάρι συνοδεύει ένας ομοεθνής του που μένει στη Θεσσαλονίκη και σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ένας ερευνητής από την Ιαπωνία, που μελετά τις διεθνείς σχέσεις μεταξύ Ιαπωνίας και άλλων χωρών. Ο τελευταίος, είναι ο μόνος που δεν γνωρίζει να μιλά ελληνικά, ωστόσο ενδιαφέρεται για το έργο του Καζαντζάκη και γι’ αυτό έφτασε στη Θεσσαλονίκη να παρακολουθήσει το Συνέδριο, στο πλαίσιο του οποίου ακολούθησε την αποστολή στα Σκόπια.
«Σε ηλικία περίπου 23 ετών διάβασα για πρώτη φορά Καζαντζάκη και συγκεκριμένα τα μεταφρασμένα βιβλία του “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” και “Ο τελευταίος πειρασμός”, δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο 33χρονος σήμερα Κοσούκ. Περίπου τρία χρόνια αργότερα, είχε και ο ίδιος επαφή με τον Γιώργο Στασινάκη, όταν ο τελευταίος διοργάνωσε συνέδριο στην Ιαπωνία. «Το 2016 ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όταν ήμουν στο πρώτο έτος του διδακτορικού προγράμματος στο πανεπιστήμιο του Κιότο. Από τότε έρχομαι στην Ελλάδα κάθε χρόνο, προσπαθώ να διατηρώ τα ελληνικά μου και να μαζεύω πολλά βιβλία, όσα περισσότερα γίνεται», λέει χαρακτηριστικά ο Κοσούκ, που πλέον διδάσκει ο ίδιος ελληνικά σε Ιάπωνες σε διάφορα πανεπιστήμια της χώρας του.
Ο «κυρ Νίκος» Καζαντζάκης που «έκλεβε» τον Ζορμπά και οι δυο τους που τρώγανε πέτρες
Ιδιαίτερο βάρος στην αποστολή, έδωσε η συμμετοχή σε αυτήν της δισέγγονης του Γιώργη Ζορμπά, Εβίτας Κεχαγιά, την οποία συνόδευε ο σύζυγός της Κώστας Βαρελάς. Ο παππούς της, Κώστας Κεχαγιάς, μαζί με άλλους ομογενείς από τον Καύκασο, βρέθηκαν στην Καλαμάτα. Εκεί, ο Γιώργης Ζορμπάς τον επέλεξε για άντρα της μεγάλης του κόρης, Ανδρονίκης Ζορμπά.
«Εγώ την έζησα τη γιαγιά μου, ήταν η μητέρα του πατέρα μου», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η 65χρονη σήμερα Εβίτα Κεχαγιά. «Την αποκαλούσαν “θηλυκό Ζορμπά”, γιατί ήταν πολύ δυναμική, πολύ επικοινωνιακή. Επειδή χάθηκε πολύ νωρίς η δική της μαμά, έπαιξε το ρόλο της μητέρας στην οικογένεια και ήταν πάρα πολύ δεμένη με τον πατέρα της και πολύ επηρεασμένη από αυτόν», λέει η κ. Κεχαγιά. «Τη δεκαετία του ’70 είχε έρθει συνεργείο από την αυστριακή τηλεόραση και της πήρε συνέντευξη και όλα τα μέλη του είχαν μείνει άφωνα από αυτήν την τόσο ζωντανή γυναίκα και σίγουρα κατάλαβαν πώς ο Ζορμπάς μάγεψε τον Καζαντζάκη…», αναφέρει.
Η γιαγιά Ανδρονίκη, έζησε από κοντά τη στενή επαφή του πατέρα της Γιώργη Ζορμπά με τον Νίκο Καζαντζάκη και μετέφερε στην εγγονή της το κλίμα που έζησε. «Το καλοκαίρι που ήταν ο Καζαντζάκης με τον Ζορμπά στη Μάνη, ήταν και εκείνη εκεί, μαζί με τα μικρότερα αδέρφια της. Τον Καζαντζάκη η γιαγιά μου τον έλεγε “κυρ Νίκο” και μάλιστα είχε και νεύρα μαζί του, γιατί της …έκλεψε τον πατέρα, όπως έλεγε, αφού τον πήρε μαζί του πολλές φορές σε αποστολές και έλειψε αρκετά διαστήματα από τη ζωή της», θυμάται. «Πού να φανταστεί ότι μετά από τόσα πολλά χρόνια, θα είναι γνωστό το όνομα Ζορμπά σε όλη την υφήλιο και θα συγκινεί, θα εμπνέει τους ανθρώπους…», σχολιάζει η κ. Κεχαγιά.
Αναφέρει επίσης περιστατικά που της έλεγε η γιαγιά της, κάποια εκ των οποίων είναι γραμμένα και στο μυθιστόρημα που έγραψε ο Καζαντζάκης για τον Ζορμπά. «Οι δυο τους απομονωνόταν στην Στούπα, στη Μάνη, όπου ο Καζαντζάκης έγραφε νύχτα – μέρα χωρίς να τον ενδιαφέρει τι θα φάει. Επειδή όμως πολλές φορές αναλάμβανε ο Ζορμπάς να μαγειρεύει, τον ρωτούσε “τι θα φάμε αύριο αφεντικό;” κι αυτός αυτός εκνευριζόταν που τον διέκοπτε για να του θέτει τέτοια θέματα», περιγράφει. «Μια φορά στην ίδια ερώτηση πήρε την απάντηση “πέτρες”. Τότε ο Ζορμπάς πήρε μια μεγάλη κατσαρόλα, άναψε φωτιά στην παραλία, έβαλε νερό και πέτρες και τις έβραζε. Και όταν κάποια στιγμή μετά από 10 ώρες συνεχούς συγγραφής ο Καζαντζάκης πείνασε, ρώτησε “τι θα φάμε;” ο Ζορμπάς του έδειξε τις πέτρες. Τέτοιος ήταν, γι’ αυτό του έκανε τρομερή εντύπωση. Ήταν άνθρωπος γήινος, ακριβώς αντίθετος από τον ίδιο, που ήταν πνευματικός άνθρωπος και δεν τον πολυενδιέφεραν τα καθημερινά, μόνο το πνεύμα, η συγγραφή και οι ιδέες», καταλήγει η κ. Κεχαγιά.
Η επίσκεψη φτάνει στο τέλος της. Μαγεμένοι οι επισκέπτες βλέπουν το σκοτάδι να πέφτει και οι εικόνες χορεύουν μέσα το μυαλό τους. ‘Αλλη εποχή, αλλά ήθη, αλλά η παραμένει μνήμη ζωντανή, όπως και η έμπνευση που τους δίνει ο Γιώργος «Αλέξης» Ζορμπάς. Ο Έλληνας…
Αποστολή: Βαρβάρα Καζαντζίδου
