Τους 40 εκδρομείς συνόδευσαν οι ιερείς του Ναού, ο αρχιμανδρίτης π. Διονύσιος Γκόλιας, Προϊστάμενος του Ναού, και ο πρωτοπρεσβύτερος π. Δημήτριος Γκόλιας. Συνόδευσε επίσης, εκ μέρους του ταξιδιωτικού γραφείου, ο ιδιοκτήτης κ. Ν. Βελώνης, ο οποίος συντόνισε άψογα την εκδρομή, μαζί με τον έμπειρο οδηγό, κ. Οδυσσέα, ενώ ξεναγός ήταν η κα Χριστίνα, ελληνικής καταγωγής από τους Αγίους Σαράντα, η οποία με τις γνώσεις και την αγάπη της για τον τόπο ζωντάνεψε τους προορισμούς και τα σημεία διέλευσης της εκδρομής.
Πρώτος σταθμός της επίσκεψης ήταν η Κορυτσά, πόλη με ακμάζουσα ορθόδοξη χριστιανική κοινότητα, και ο περικαλής Ιερός Ναός της Αναστάσεως του Κυρίου, δημιούργημα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κ. Αναστασίου. Ο εφημέριος του Ναού, π. Ηλίας, γιος διωχθέντος ιερέως κατά τη διάρκεια του αθεϊστικού καθεστώτος 1946-1991, υποδέχθηκε φιλόξενα τους προσκυνητές και τους μίλησε για το εκκλησιαστικό έργο που συντελείται στην Κορυτσά και σε ολόκληρη την Αλβανία.
Το όμορφο Πόγραδετς, στη νοτιοδυτική όχθη της λίμνης Οχρίδας, πρόσφερε στους εκδρομείς καλοκαιρινές στιγμές ξεκούρασης, με το αναζωογονητικό δροσερό αεράκι, τον χορό των γλάρων επάνω στη λίμνη και την υπέροχη θέα προς την Οχρίδα και το μοναστήρι του Οσίου Ναούμ. Ακολούθησε η πορεία προς την πρωτεύουσα των Τιράνων, τελικό προορισμό της 1ης ημέρας του ταξιδιού, και η ξενάγηση στην πόλη: η τεχνητή λίμνη και το πάρκο των Τιράνων στην είσοδο της πόλης, η Πλατεία Σκεντέρμπεη με τα όμορφα δημόσια κτήρια και τους εντυπωσιακούς ουρανοξύστες, το Ιστορικό Μουσείο, η Όπερα, ο Πύργος του Ρολογιού, η Πυραμίδα, η Πλατεία της αλβανικής καταγωγής Μητέρας Τερέζας, το Κάστρο κ.ά. Στο ιστορικό κέντρο της πόλης, σε θέση κομβική και περίοπτη, ο εμβληματικός Καθεδρικός Ιερός Ναός της Αναστάσεως του Κυρίου, περίλαμπρος και εντυπωσιακός.
Η περιήγηση της 2ης ημέρας ξεκίνησε με την προσκυνηματική επίσκεψη στον Καθεδρικό Ναό. Το συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως του Κυρίου ανεγέρθηκε από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, εγκαινιάστηκε το 2012 και έχει χαρακτηρισθεί ως ένα από τα πιο μοντέρνα κτίσματα ορθόδοξης λατρείας παγκοσμίως. Αποτελείται από τον κεντρικό Ναό, το Κωδωνοστάσιο, το Παρεκκλήσιο της Γεννήσεως του Κυρίου, το Συνοδικό Μέγαρο και το Πολιτιστικό κέντρο. «Η αρχιτεκτονική σύλληψη του κτηρίου στηρίζεται στον κύκλο που εμπεριέχει την έννοια του ατέρμονος, αιωνίου χρόνου, ο κεντρικός άξονας του οποίου, αυτός ο οποίος συνδέει τη γη με τον ουρανό, αποτελεί το κέντρο του όλου συγκροτήματος».
Η πρόσοψη του Ναού με το χαρακτηριστικό μπλε τόξο που τη διατρέχει και τον μεγάλο ορειχάλκινο Σταυρό περιβαλλόμενο από δύο στάχυα, καλωσορίζει φιλόξενα τον επισκέπτη και προσκυνητή. Μετά την είσοδο στο εσωτερικό από τη μπρούτζινη πύλη, το βλέμμα έλκεται από τον τρούλο, εσωτερικής διαμέτρου 26 μ. και ύψους 23 μ., ο οποίος κοσμείται από ψηφιδωτή παράσταση του Παντοκράτορος, ενώ τα 52 παράθυρα στη βάση του δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι αιθέριος. Το σύνολο της εσωτερικής διακόσμησης (ανάγλυφα, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, μαρμάρινο τέμπλο – εικόνες του τέμπλου) και της αρχιτεκτονικής του Ναού μαγνήτισε όλους. Οι αρχιτεκτονικές αναφορές στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως ήταν εμφανείς.
Τους προσκυνητές υποδέχθηκε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αμαντίας Ναθαναήλ, πρ. Λαυριώτης μοναχός και θεολόγος, ο οποίος διακονεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας από το 1991, ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Ο Σεβασμιώτατος περιέγραψε εν συντομία το κτηριακό συγκρότημα του Ναού, αναφέρθηκε στο έργο που επιτελείται και τις αυξημένες ανάγκες της διακονίας εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, με συχνές αναφορές στη χαρισματική προσωπικότητα και το πολυσχιδές έργο του μακαριστού Αναστασίου. Οι προσκυνητές είχαν την εξαιρετική χαρά και ευλογία να προσκυνήσουν λείψανα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και του Αγίου Ιωάννου Βλαδιμήρου, που έζησε τον 10/11ο αι. και μαρτύρησε κοντά στο Ελμπασάν.
Η συγκίνηση ήταν μεγάλη κατά την τέλεση τρισαγίου στον τάφο του μακαριστού Αρχιεπισκόπου, στο υπόγειο του Ναού κάτω από το Ιερό Βήμα. Βεβαία ήταν και η πεποίθηση όλων ότι προσκύνησαν τον τάφο ενός σύγχρονου αγίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ακολούθησε ξενάγηση από τον Σεβασμιώτατο στο Συνεδριακό κέντρο, χώρο που εξυπηρετεί ανάγκες της Εκκλησίας και άλλων φορέων της πρωτεύουσας, καθώς είναι περίφημος και περιζήτητος για την ακουστική του. Η όμορφη μουσική εκτέλεση του βυζαντινού ύμνου «Ἄξιον ἐστί του Πρωτάτου» από δύο ιεροψάλτες της ομάδας των προσκυνητών επιβεβαίωσε τη φήμη του συνεδριακού χώρου.
Η τελευταία στάση εντός του κτηριακού συγκροτήματος ήταν στο Βαπτιστήριο, χώρο τέλεσης των βαπτίσεων, που βρίσκεται κάτω από το Παρεκκλήσιο της Γεννήσεως. Η επίσκεψη στον Καθεδρικό Ιερό Ναό της Αναστάσεως στα Τίρανα αποτέλεσε για όλες και όλους μια ισχυρή εμπειρία πίστεως. Είναι ο χώρος που μαρτυρεί περίτρανα το θαύμα της Αναστάσεως που συντελέστηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία της γειτονικής μας χώρας με πρωτεργάτη τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο.
Η 2η ημέρα συνεχίστηκε με την επίσκεψη στην Ιερά Μονή του Αγίου Κοσμά Αιτωλού, που βρίσκεται βόρεια της Απολλωνίας, στην ανατολική όχθη του Άψου ποταμού, κοντά στο χωριό Κολικόντασι της Μεγάλης Μουζακιάς και στην πόλη Φίερι. Το Μοναστήρι του Αγίου Κοσμά αναστηλώθηκε πλήρως με μέριμνα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου, ενώ οι εργασίες ανασκαφής έχουν αναδείξει τον τάφο του Αγίου, τον καθολικό ναό που ανεγέρθηκε από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων προς τιμήν του Αγίου Κοσμά (1714-1779) και τον παλαιότερο προϋπάρχοντα ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, που φέρει τοιχογραφίες της εποχής και πολλά αρχιτεκτονικά στοιχεία από αρχαία κτίσματα της περιοχής.
Τους προσκυνητές υποδέχθηκε και ξενάγησε στο ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα ο π. Ανδρέας, ο οποίος διαμένει στο μοναστήρι, μεριμνά για αυτό και υποδέχεται τους προσκυνητές. Η ιερή συγκίνηση κορυφώθηκε με το προσκύνημα στον τάφο του Αγίου Κοσμά, αλλά και με τη θέα του ποταμού Άψου στη συνέχεια, που συνδέεται με το μαρτύριο του Αγίου.
Ακολούθησε το γραφικό Μπεράτι, ο τελευταίος προορισμός της ημέρας, «η πόλη με τα χίλια παράθυρα» και τα φημισμένα κρασιά, που τη διασχίζει ο ποταμός Οσούμ και εντάσσεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η θέα του κάστρου, των πέτρινων παραδοσιακών σπιτιών, των βυζαντινών και νεότερων εκκλησιών, των στενών πλακόστρωτων δρόμων, των γεφυριών ήταν μαγευτική. Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με προσκύνημα στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου, δημιούργημα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου στο κέντρο της πόλης, και στον παρακείμενο τάφο του σεπτού και αγίου ιεράρχη, Μητροπολίτου Μπερατίου Ιγνατίου.
Η 3η ημέρα περιλάμβανε προσκύνημα σε τόπους πραγματοποίησης σκληρών μαχών κατά την περίοδο του Ελληνο-ιταλικού πολέμου και στα Στρατιωτικά Νεκροταφεία των Ελλήνων στρατιωτών. Η προσέγγιση στην Τρεμπεσίνα και το θρυλικό Ύψωμα 731, όπου γράφτηκαν οι πιο ηρωικές σελίδες του Έπους του 1940-41, έγινε από στενό αμαξιτό δρόμο στα περίφημα Στενά της Κλεισούρας, κατά μήκος του πανέμορφου ποταμού Αώου. Το στρατιωτικό νεκροταφείο της Κλεισούρας διαμορφώθηκε με την ανακαίνιση εκ θεμελίων της Μονής Αγίου Νικολάου από τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, στο πλαίσιο της Διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδας – Αλβανίας για τον εντοπισμό και τη συλλογή των οστών των Ελλήνων πεσόντων, αλλά και για την ταυτοποίησή τους. Εκεί υποδέχθηκε τους προσκυνητές ο π. Αιμιλιανός, υπεύθυνος για το μοναστήρι, ο οποίος τους ξενάγησε στον χώρο.
Ακολούθησαν τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως των πεσόντων και ο Εθνικός Ύμνος. Οι στιγμές ήταν ανείπωτα συγκινητικές. Επόμενος σταθμός το ηρωικό Αργυρόκαστρο, πόλη με μαγευτική ομορφιά και πλούσια ιστορία, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το κάστρο, τα πέτρινα σπίτια, τα αρχοντικά, τα καλντερίμια, το παζάρι με τα είδη λαϊκής τέχνης συνθέτουν ένα σκηνικό που ανακαλεί άλλες εποχές, αποτελώντας ταξίδι στον χρόνο. Ακολούθησε η διέλευση από την όμορφη κοιλάδα της Δρόπολης (ή Δρυινουπόλεως), με τη μεγάλη πυκνότητα ελληνικού πληθυσμού: δεκάδες ελληνικά χωριά κατά μήκος της διαδρομής, διαδοχικά και αντικριστά, μάρτυρες μιας μακραίωνης ιστορικής διαδρομής και παρουσίας των Ελλήνων στην περιοχή. Τελευταίος σταθμός της εκδρομής ήταν το πρώτο επίσημα αναγνωρισμένο στρατιωτικό νεκροταφείο Ελλήνων πεσόντων 1940-41, το οποίο βρίσκεται στους Βουλιαράτες, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της ελληνικής μειονότητας. Η κα Ειρήνη, κάτοικος του χωριού, που έχει αναλάβει την επιμέλεια και φροντίδα του χώρου, υποδέχθηκε τους προσκυνητές. Η συγκίνηση ήταν μεγάλη κατά την τέλεση τρισαγίου.
Στο ταξίδι της επιστροφής κυριάρχησαν ύμνοι αναστάσιμοι. «Χριστός Ανέστη – Αληθώς Ανέστη» ανέκραζαν όλοι και όλες εντός του τουριστικού λεωφορείου, αποτυπώνοντας το σταυροαναστάσιμο βίωμα της τριήμερης προσκυνηματικής εκδρομής. Οι ψυχές δονήθηκαν από τις προσφιλείς φράσεις του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, μιας προσωπικότητας, που με τη Χάρη του Θεού ανέστησε εκ του τάφου την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, στα χνάρια του Εθναποστόλου Κοσμά του Αιτωλού, και, κατά γενική ομολογία, καθόρισε τη νεότερη ιστορία της γειτονικής χώρας.
Ευγενία Πουλιάκη
Φιλόλογος, Δρ Θεολογίας
