Το 2009, Τίρανα και Αθήνα συμφώνησαν για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και της υφαλοκρηπίδας τους, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών.
Η συμφωνία, με τη μεσολάβηση του Δημοκρατικού Κόμματος του Μπερίσα, προέβλεπε την παράδοση περίπου 225 τετραγωνικών χιλιομέτρων αλβανικών χωρικών υδάτων στην Αθήνα.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στα Τίρανα τον Απρίλιο του 2009, συνοδευόμενος από την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία υπέγραψε τη συμφωνία οριοθέτησης με τον Αλβανό ομόλογό της Λουλζίμ Μπάσα, παρουσία του τότε πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα.
Ήταν η σημαντικότερη συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ των δύο χωρών από την υπογραφή του Συμφώνου Φιλίας το 1996, και ενώ το μελάνι ήταν ακόμη υγρό στη συμφωνία, τα Τίρανα υπέβαλαν επίσημα αίτηση για ένταξη στην ΕΕ με την υποστήριξη της Ελλάδας.
«Ο εταίρος μας, η Ελλάδα, επί 30 χρόνια ήταν πολύ χρήσιμος για την Αλβανία. Υποστήριξε την πορεία της Αλβανίας προς το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη, έκανε σοβαρές επενδύσεις στη χώρα», δήλωσε ο Μπερίσα.
Πρόσθεσε ότι «η Ελλάδα υπέγραψε ότι έχει έξι ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων για τον εαυτό της. Ο Έντι Ράμα ήταν αυτός που μήνυσε τη συμφωνία στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Η Τουρκία δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για αυτή τη συμφωνία και έκανε μια ισχυρή παρέμβαση [μετά την υπογραφή]».
«Το Συνταγματικό Δικαστήριο απέρριψε μια πολύ καλή συμφωνία. Μετά την ένσταση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, είπα στην [ελληνική] κυβέρνηση ότι είμαι υποχρεωμένος να σεβαστώ την απόφαση. Αλλά είπα ότι πρέπει να πάμε στη Χάγη. Στην αρχή ήταν διστακτικοί, αλλά αργότερα το αποδέχθηκαν καθώς είδαν ότι ήμουν πολύ διαφανής», είπε. [EURACTIV]
Η συμφωνία δεν επρόκειτο να υλοποιηθεί και το αντιπολιτευόμενο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αλβανίας, με επικεφαλής τον σημερινό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο πριν επικυρωθεί η συμφωνία οριοθέτησης από τα κοινοβούλια των χωρών.
Το δικαστήριο έκρινε ομόφωνα τη συμφωνία άκυρη, επικαλούμενο διαδικαστικές και ουσιαστικές παραβιάσεις που αντιβαίνουν στο Σύνταγμα και το Δίκαιο της Θάλασσας.
«Το Συνταγματικό Δικαστήριο απέρριψε μια πολύ καλή συμφωνία. Μετά την ένσταση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, είπα στην [ελληνική] κυβέρνηση ότι είμαι υποχρεωμένος να σεβαστώ την απόφαση. Αλλά είπα ότι πρέπει να πάμε στη Χάγη. Στην αρχή ήταν διστακτικοί, αλλά αργότερα το αποδέχθηκαν καθώς είδαν ότι ήμουν πολύ διαφανής», είπε.
Η ακύρωση της Συμφωνίας και οι αυξανόμενες εντάσεις για τις εθνικές μειονότητες και τα εδάφη και στις δύο χώρες, συνέχισαν να επιδεινώνουν τις σχέσεις που αιωρούνταν σε εμπόλεμη κατάσταση που ίσχυε από το 1940.
Το 2013, ο Ράμα εξελέγη πρωθυπουργός της Αλβανίας, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας εξελέγη στην Ελλάδα το 2015. Οι υπουργοί Εξωτερικών Ντιτμίρ Μπουσάτι και Νίκος Κοτζιάς ξεκίνησαν ήδη από το καλοκαίρι του 2015 επαφές για την επίλυση των διμερών διαφορών, περιλαμβανομένης της οριοθέτησης των θαλασσών.
«Ο Έντι Ράμα ήρθε στην κυβέρνηση και διαπραγματεύτηκε με την ελληνική κυβέρνηση παραβιάζοντας πλήρως την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου και ολοκλήρωσαν τη συμφωνία. Στη συνέχεια, η Ελλάδα έφερε το νόμο στο κοινοβούλιο και το έθεσε στα 12 ναυτικά μίλια, όπως είναι το δικαίωμά της βάσει της Συνθήκης του Μοντέγκο Μπέι», δήλωσε ο Μπερίσα και πρόσθεσε: «Δεν ξέρω τι θα πει η Χάγη».
Με την άνοδο του Κυριάκου Μητσοτάκη στην εξουσία, ξεκίνησαν νέες προσπάθειες για την οριοθέτηση με την Αλβανία, μετά την συμφωνία που πέτυχε η Ελλάδα στην οριοθέτηση με την Ιταλία.
Τότε, το 2020, η Αθήνα και τα Τίρανα δήλωσαν ότι το θέμα θα παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο για να «ενώσουν τα σημεία με βάση την εμπειρογνωμοσύνη του δικαστηρίου και το διεθνές ναυτικό δίκαιο», σύμφωνα με τον Ράμα τότε.
«Δεν αποδέχομαι το νεο-οθωμανισμό της Τουρκίας»
Ο ενθουσιασμός της Ελλάδας για την επίλυση του ζητήματος οφείλεται στα τρέχοντα ζητήματα με τη γειτονική Τουρκία. Ερωτηθείς σχετικά με τη φύση της σχέσης μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας και Αλβανίας και Τουρκίας, ο Μπερίσα δήλωσε ότι η Αθήνα είναι στενός εταίρος.
«Οι εταίροι μας, η Ελλάδα ήταν πολύ χρήσιμη για την Αλβανία. Υποστήριξαν την πορεία προς το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη και είχαν σοβαρές επενδύσεις στη χώρα».
Όσον αφορά στην Τουρκία, ενώ ο Μπερίσα τη θεωρεί εταίρο, υπάρχουν επιφυλάξεις.
«Η Τουρκία είναι αναμφίβολα φίλος, εταίρος, αλλά με ένα δόγμα νεοοθωμανισμού που δεν θα δεχθώ», είπε αναφερόμενος στα περίπου 600 χρόνια τουρκικής οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή.
Η επιρροή της Τουρκίας στην Αλβανία συνέχισε να αυξάνεται με την πάροδο των ετών, με σημαντικές επενδύσεις στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, ακόμη και τη στέγαση, μετά τον καταστροφικό σεισμό του 2019 που σκότωσε 51 ανθρώπους και άφησε χιλιάδες άστεγους.
Στη συνέχεια, στις αρχές Δεκεμβρίου, ο Ράμα αποκάλεσε την Τουρκία «καθοριστική δύναμη» σε συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη.
«Αυτό θέτει την Αλβανία εντελώς υπό. Η ‘καθοριστική δύναμη’ είναι η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας. Δεν έχω ακούσει ποτέ ότι η Τουρκία είναι καθοριστική δύναμη – περιφερειακή δύναμη, δεν έχω καμία αμφιβολία, αλλά καθοριστική – όχι», είπε.
Μέχρι σήμερα δεν έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά στην υπογραφή του συμφώνου, αν και οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών συναντήθηκαν στα Τίρανα στις 7 Δεκεμβρίου 2022 στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων.
Σε συνέντευξη στην EURACTIV που δημοσιεύτηκε την ημέρα της συνόδου κορυφής αυτό το μήνα, ο Ράμα προκάλεσε σάλο μεταξύ Αθήνας και Τιράνων, αφού ο Αλβανός πρωθυπουργός είπε ότι η ένταξη στην ΕΕ «δεν είναι μια εξέταση που μπορείς να εξαπατήσεις» όπως έκαναν ορισμένες γειτονικές χώρες.
Όταν του ζητήθηκε να κατονομάσει τις χώρες, ο Ράμα είπε «η Ελλάδα». Ζήτησε συγγνώμη για το σχόλιο την επόμενη μέρα.
«Συγγνώμη για κάτι που άκουσα, ότι είπα κάποια περίεργα πράγματα για την Ελλάδα, για το πώς πέτυχε κάποια πράγματα – θα πάμε πίσω στην εποχή της Τροίας ίσως – αλλά δεν είναι κάτι που αφορά στο παρόν. Δεν αφορά σε καμία περίπτωση τη σημερινή Ελλάδα», είπε ο Ράμα στον Μητσοτάκη.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση του Ράμα υπέγραψε τη Δευτέρα συμφωνία με την Τουρκία για την αγορά τριών μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως στον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Υπογράψαμε εξαγωγικό συμβόλαιο με την Αλβανία, μια χώρα στην οποία περπατήσαμε για αιώνες και μοιραζόμαστε ισχυρούς ιστορικούς, πολιτιστικούς και ανθρωπιστικούς δεσμούς», ανέφερε σε δήλωση ο διευθύνων σύμβουλος της τουρκικής εταιρείας.
Τα αλβανικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι ο Ράμα ευχαρίστησε τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη βοήθειά του για να πραγματοποιηθεί αυτή η συμφωνία.
«Τα τρία drones που θα έρθουν πρώτα θα είναι οπλισμένα και έτοιμα για κάθε περίσταση, όταν και όπου χρειαστούν, και ελπίζω να μην συμβεί ποτέ, αλλά δεν ζούμε σε πολύ ασφαλείς περιόδους», σημείωσε ο Ράμα, προσθέτοντας ότι στην σε περίπτωση απειλής για την εθνική ασφάλεια, θα είναιπροετοιμασμένα.
Ο Μητσοτάκης αναμένεται επίσης να μεταβεί στην Αλβανία την Πέμπτη για να επισκεφθεί την περιοχή της Χειμάρρας, όπου ζει η ελληνική μειονότητα. Αναμένεται να συνοδεύεται από τον Ράμα σε ορισμένες από τις συναντήσεις που ήταν αρχικά προγραμματισμένες για την επόμενη ημέρα της συνόδου κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων.
(Alice Taylor, Σπύρος Σιδέρης, Σαράντης Μιχαλόπουλος | EURACTIV.com)
