Με αυτά τα λόγια ξεκίνησε την ομιλία του ο διευθυντής του 2ου δημοτικού σχολείου Κατερίνης κος Νίκος Ναχόπουλος.
Η ομιλία του κου Νίκου Ναχόπουλου:
Στεκόμαστε σήμερα με δέος και σεβασμό, για να τιμήσουμε, εδώ στη φιλόξενη πόλη της Κατερίνης, τη Μάχη της Κρήτης. Μια μάχη που δεν ήταν μόνο πολεμική, αλλά βαθιά ηθική· μια μάχη που ένωσε στρατιώτες και πολίτες, άντρες και γυναίκες, σε έναν κοινό αγώνα για την ελευθερία.
Μια μάχη που, αν και έληξε συμβατικά σαν σήμερα, την 1η Ιουνίου του 1941, άφησε πίσω της ένα ανεξίτηλο σημάδι στην ψυχή κάθε Έλληνα, αλλά και κάθε ανθρώπου που πιστεύει στα ιδανικά της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας.
Η Μάχη της Κρήτης, όπως ονομάζεται η επιχείρηση κατάληψης του νησιού από τους Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε το πρωί της 20ής Μαΐου 1941. Ήταν μια επιχείρηση με το συνθηματικό όνομα «Επιχείρηση Ερμής» και κύριο χαρακτηριστικό την αερ απόβαση των Γερμανών.
Το 1940, πριν ακόμη η Ιταλία κηρύξει τον πόλεμο στην Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση είχε εκπονήσει αμυντικά σχέδια για την Κρήτη. Η άμυνα του νησιού αρχικά είχε ανατεθεί στην V Μεραρχία Πεζικού, τη Μεραρχία Κρητών, με δύναμη 22.000 ανδρών. Ωστόσο, με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, η V Μεραρχία μεταφέρθηκε στο μέτωπο της Ηπείρου και την άμυνα της Κρήτης ανέλαβαν οι Βρετανοί, κατόπιν συνεννοήσεων με την ελληνική κυβέρνηση.
Μετά την αντίσταση των Ελλήνων στο αλβανικό μέτωπο και τελικώς την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα την άνοιξη του ‘41, οι Γερμανοί άρχισαν την προετοιμασία για την κατάληψη της Κρήτης.
Στις παραμονές της μάχης, η κατάσταση στην Κρήτη ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τους αμυνόμενους. Η V Μεραρχία της Κρήτης βρισκόταν ακόμη στα Ηπειρωτικά βουνά και ο άμαχος πληθυσμός της Κρήτης, ήταν άοπλος, έχοντας παραδώσει τα όπλα του στα αστυνομικά τμήματα. Στο νησί βρίσκονταν περίπου 30.000 Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί καθώς και 14.000 περίπου Έλληνες διαφόρων ειδικοτήτων, απειροπόλεμοι ή νεοσύλλεκτοι, με ελάχιστα όπλα.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση, όπου οι Γερμανοί πίστευαν ότι θα καταλάμβαναν το νησί σαν να έκαναν “άσκηση ρουτίνας”, και η συμμαχική στρατιωτική ηγεσία προετοιμαζόταν για μια μάχη “καθυστερήσεων”, κανείς δεν έλαβε υπόψη του την αντίδραση του κρητικού λαού. Κανείς δεν περίμενε πως μια χούφτα άοπλοι θα τολμούσαν ν’ αντισταθούν σε αυτές τις σκοτεινές δυνάμεις, οι οποίες πίστεψαν ότι το θράσος μπορεί να αφοπλίσει την αξιοπρέπεια και η υποκρισία να εξαφανίσει τη δίψα της λευτεριάς.
Στις 20 Μαΐου 1941, όπως αναφέρεται εμφατικά, «τα σιδερένια πουλιά του Χίτλερ σκοτείνιασαν τον καταγάλανο Κρητικό ουρανό». Άρχισε από τον αέρα η επιδρομή των εκλεκτότερων εχθρικών στρατευμάτων για την κατάκτηση του νησιού. Το άκουσμα της καθόδου των πρώτων ναζιστών αλεξιπτωτιστών αποτέλεσε το σύνθημα του γενικού λαϊκού συναγερμού για την υπεράσπιση του πατρίου εδάφους.
Η Κρήτη αναδύθηκε κι ορθώθηκε, σαν το θεριό μέσα απ’ την καυτή θάλασσα του πολέμου. Αγέρωχη, ξαρμάτωτη, άγρια κι απαράδοτη είπε το δικό της ΌΧΙ με το στόμα του λαού της. Οι Γερμανοί συγκρούστηκαν όχι μόνο με τα συμμαχικά στρατεύματα, αλλά και με ένοπλους και αόπλους Κρητικούς. Η ενεργός συμμετοχή των αστράτευτων μαχητών στην άμυνα υπήρξε πραγματικά πρωτάκουστη κι αξιοθαύμαστη. Η περιφρόνηση, αυτών των σχεδόν άοπλων ανθρώπων, προς την τεράστια υλική υπεροχή του πάνοπλου εχθρού, ήταν συγκλονιστική.
Στις 21 Μαΐου, οι Γερμανοί έθεσαν ως κύριο στόχο τους την κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Παρά τη σθεναρή αντίσταση Νεοζηλανδών μαχητών, κατάφεραν το απόγευμα να προσγειώσουν αεροπλάνα με σημαντικές ενισχύσεις. Την επομένη το αεροδρόμιο του Μάλεμε καταλήφθηκε οριστικά, επιτρέποντας στους Γερμανούς να ενισχύσουν τις θέσεις τους σε Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Ανελέητοι γερμανικοί βομβαρδισμοί προκάλεσαν φοβερές καταστροφές στις τρεις μεγάλες πόλεις και στα λιμάνια.
Οι συμμαχικές δυνάμεις άρχισαν να συμπτύσσονται. Οι μάχες ήταν σφοδρές. Στο νομό Χανίων, οι Γερμανοί προωθούνταν προς Κολυμπάρι, Κίσσαμο και Κάντανο. Στην Κάντανο, παρά τη σθεναρή αντίσταση των κατοίκων, οι Γερμανοί υπερίσχυσαν και στη συνέχεια ως αντίποινα έκαψαν και επιδόθηκαν σε εκτελέσεις, λεηλασίες και απάνθρωπες πράξεις. Και σαν να μην έφτανε αυτό επέστρεψαν με ειδικό συνεργείο καταστροφών γκρέμισαν και ξεθεμελίωσαν με δυναμίτη την κωμόπολη. Στις 26 Μαΐου οι Γερμανοί κατέλαβαν τον Γαλατά, στις 27 Μαΐου την πόλη των Χανίων και στις 31 Μαΐου, το τελευταίο βρετανικό πλοίο έφευγε από τα Σφακιά.
Οι Γερμανοί, με τα ανακοινωθέντα του στρατηγείου του Χίτλερ, κατηγόρησαν τους Κρητικούς ότι δεν σεβάστηκαν τη συνθήκη της Γενεύης, γιατί πυροβολούσαν, λέει, τους αλεξιπτωτιστές, ενώ αυτοί ήταν ακόμη στον αέρα. Τι περίμεναν δηλαδή, να τους άφηναν να πατήσουν στο χώμα πάνοπλοι καθώς ήταν και να τους καλωσορίσουν; Οι ανακοινώσεις αυτές οδήγησαν σε σχόλια, ότι οι Κρητικοί δεν ήταν πολιτισμένοι!
Δηλαδή, αν αγαπάς την πατρίδα σου, αν βάζεις πάνω απ’ όλα την ελευθερία της χώρας σου, αν πολεμάς με νύχια και με δόντια υπερασπιζόμενος την πατρική σου γη κι αν αψηφάς τον θάνατο, σημαίνει ότι δεν είσαι πολιτισμένος;
Ενώ, αν σκοτώνεις με αεροπλάνα, τανκς και βόμβες, επειδή έχεις δύναμη και όπλα, τότε είσαι πολιτισμένος και σκοτώνεις πολιτισμένα;
Όλοι αυτοί που μελετούσαν και θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ήξεραν ότι οι Έλληνες, Αχαιοί και Μινωίτες ήταν αυτοί που δίδαξαν πολιτισμό στην Ευρώπη, έναν πολιτισμό όμως που εδράζεται στο σεβασμό, την αξιοπρέπεια, την ελευθερία και όχι στην αστική ευγένεια και τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό.
Η στρατιωτική κατάληψη του νησιού είχε πλέον ολοκληρωθεί και άρχιζε η φοβερή περίοδος της Κατοχής. Οι ομαδικές εκτελέσεις στα περισσότερα Κρητικά χωριά καταγράφονται ως τα μεγαλύτερα εγκλήματα σε καιρό πολέμου. Ταυτόχρονα όμως, άρχισε και η μεγαλειώδης ιστορία της υψηλόφρονης αντίστασης του Κρητικού Λαού.
Η συμβολή της Μάχης της Κρήτης στον παγκόσμιο απελευθερωτικό αγώνα μετριέται, βεβαίως, με το αίμα χιλιάδων νεκρών. Οι ζωές που χάθηκαν ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Περίπου 8.000 Γερμανοί έχασαν τη ζωή τους, ενώ από τους συμμάχους πάνω από 3.600 άντρες. Οι ελληνικές απώλειες τακτικού στρατού και Χωροφυλακής υπολογίζονται σε 1.000-1.500 νεκρούς. Όμως, οι απώλειες του άμαχου πληθυσμού ήταν τεράστιες.
Κατανοώ ότι το να απαριθμεί κανείς νούμερα είναι κουραστικό για τον ακροατή, πόσο δε μάλλον όταν αυτό γίνεται κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας σαν τη σημερινή. Όμως, επιτρέψτε μου, στη μνήμη εκείνων των ανθρώπων που εκτελέσθηκαν να κάνω μια μικρή αποτίμηση με αριθμούς. Κατά την εισβολή των Γερμανών και με βάσει τις καταγραφές που υπάρχουν σκοτώθηκαν στο νομό Χανίων άντρες, γυναίκες και παιδιά: 3.108, στο Ρέθυμνο: 2705, στο Ηράκλειο: 2359 και στο Λασίθι: 501 άτομα. Συνολικά ο άμαχος πληθυσμός που θυσιάσθηκε στο βωμό της ναζιστικής αλαζονείας υπολογίζεται σε 8.673 άντρες, γυναίκες και παιδιά. Τα παιδιά μόνο ήταν 970.
Πέρα από το τεράστιο ανθρώπινο τίμημα, η γερμανική επιτυχία στην κατάληψη του νησιού κόστισε τόσο πολύ, ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στη Μάχη της Κρήτης διαλύθηκε ο μύθος της αποτελεσματικότητας των αλεξιπτωτιστών ως πανίσχυρου όπλου. Έτσι, έμειναν στα χαρτιά οι σχεδιασμένες καταλήψεις Μάλτας και Κύπρου με τον ίδιο τρόπο.
Αλλά η σημαντικότερη στρατιωτική και ιστορική συνέπεια της Μάχης της Κρήτης ήταν ότι ανέτρεψε τα σχέδια του Γ’ Ράιχ και καθυστέρησε κατά έναν μήνα την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Οι Σοβιετικοί μπόρεσαν έτσι να ανασυνταχθούν και τελικά να σταματήσουν τους ναζί. Η πορεία του πολέμου είχε πια αλλάξει, και μετά τις μάχες της Μόσχας και του Στάλινγκραντ, ξεκίνησε η αρχή του τέλους για τον Χίτλερ. Επιπλέον, η Μάχη της Κρήτης έδωσε καιρό στους συμμάχους να εδραιωθούν στο Ιράκ και τη Συρία και να ενισχυθούν, ώστε ν’ αποτύχει η αντεπίθεση Ρόμμελ στη Λιβύη και να μην υποστεί εισβολή η Κύπρος.
Αυτά είναι τα στρατιωτικά και ιστορικά γεγονότα. Όμως, εμείς σήμερα δεν αναζητούμε μόνο τους λόγους που έπεσε η Κρήτη, ούτε μελετούμε στρατιωτικά την πύρρεια νίκη των Γερμανών. Αυτά ανήκουν στην Ιστορία και την τεχνική του πολέμου.
Σήμερα, 84 χρόνια μετά, όλοι εμείς τιμούμε τους Κρητικούς, γιατί αντιστάθηκαν και πολέμησαν σ’ έναν άνισο αγώνα, ακόμη και χωρίς ελπίδα νίκης.
Τιμούμε την ακλόνητη πίστη του Κρητικού λαού στα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξιοπρέπειας και την άρνησή του να υποταχθεί στη βία. Τιμούμε τον μέχρι τέλους αγώνα του, την αυθόρμητη, αυτονόητη κι αξεπέραστη στα παγκόσμια χρονικά συμμετοχή του.
Γιατί ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση είναι η ακατανίκητη έλξη από ιδανικά όπως η Ελευθερία, το Δίκαιο, η Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και η Ειρήνη. Όσοι περιφρονούν αυτές τις αρχές, όσοι, μεθυσμένοι από τη δύναμή τους, πιστεύουν πως θα αλλάξουν αυτές τις βασικές ανθρώπινες αξίες και θα μεταβάλουν τους λαούς σε δούλους και υποτελείς, θα έρθει η στιγμή κάποτε να μετανιώσουν για την έπαρση και την αλαζονεία τους. Η ιστορία, και ιδίως η Μάχη της Κρήτης, το αποδεικνύουν.
Το δικό μας βαρύ χρέος είναι να συνεχίσουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας τους ηθικούς θησαυρούς της εθνικής μας κληρονομιάς. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να σταθούν αντάξιοι συνεχιστές όλων εκείνων, που θυσιάστηκαν για την ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και Τιμή.
Κυρίες και κύριοι,
Η Μάχη της Κρήτης δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν μια φωτεινή απόδειξη ότι το φρόνημα, η ελευθερία και η αξιοπρέπεια δεν μετρούνται με τον αριθμό των όπλων, αλλά με τη δύναμη της ψυχής. Ήταν ένα πανευρωπαϊκό μήνυμα ότι η βία μπορεί να καταλάβει έδαφος, αλλά ποτέ δεν θα κατακτήσει το φρόνημα των ελεύθερων ανθρώπων.
Σήμερα, στις δύσκολες ώρες που περνάει η ανθρωπότητα με την καταπάτηση των ανθρώπινων αξιών, την περιφρόνηση στο Δίκαιο και στα δικαιώματα των λαών, με τη σφαγή αθώων αμάχων από κάποιους σύγχρονους σιδερόφρακτους που μας οδηγούν σε μια πλανητική νύχτα με κυρίαρχο το νόμο του ισχυρότερου, η Μάχη της Κρήτης έρχεται να μας θυμίσει πως δεν είναι σίγουρο ότι νικάει πάντοτε ο πιο δυνατός και ο πιο αδίστακτος.
Σήμερα εδώ, ελεύθεροι, γιορτάζουμε και τιμούμε αυτούς που θυσιάστηκαν για τη δική μας ελευθερία. Ας τους τιμήσουμε με σιγή, αλλά και με έργα. Με μνήμη, αλλά και με συνέπεια. Με σεβασμό, αλλά και με διαρκή εγρήγορση.
Γιατί η Μάχη της Κρήτης δεν τελείωσε ποτέ. Ζει σε κάθε πράξη ελευθερίας, σε κάθε αντίσταση στο άδικο, σε κάθε ανάταση του ανθρώπινου φρονήματος. Η Μάχη της Κρήτης ζει σε εσάς τους Κρητικούς που εμπνέεστε από τέτοια παραδείγματα και διδάσκετε τα παιδιά μας, αλλά πρωτίστως ζει στον ακάματο και σεβαστό πρόεδρο σας τον κ. Κώστα Μανιουδάκη που μοχθεί και αγωνίζεται ώστε να διατηρείται ζωντανή η μνήμη και η αγάπη της Κρήτης!
Σας ευχαριστώ.
Νίκος Ναχόπουλος
Κατερίνη, 1/6/2025
Η Πιερία και η Κρήτη: Ένας Ιστορικός Δεσμός
Η Πιερία συνδέεται άρρηκτα με αυτήν την ιστορική στιγμή. Οι κρητικοί της περιοχής, μέσω του συλλόγου Κρητών Ν. Πιερίας «Οι Σταυραετοί», διατηρούν ζωντανή τη μνήμη της Μάχης της Κρήτης.
Τελέστηκε στον Ιερό Ναό Κοσμά του Αιτωλού στην Ανδρομάχη 1/6 επιμνημόσυνη δέηση, κατάθεση στεφάνων και ριζίτικα τραγούδια τιμώντας τους πεσόντες.
Ακολούθησε μπουφές με κρητικά εδέσματα συνοδευόμενα με ρακί.
Η Πιερία σε συνεργασία με τον σύλλογο Κρητών οι Σταυραετοί με τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούν αποδεικνύει ότι η ιστορική μνήμη παραμένει ζωντανή και δυνατή, ενωμένη με την Κρήτη και τις αξίες της.
