Ξεκίνησε το «μεγάλο παζάρι» για τη μοιρασιά του κόστους από την αύξηση των δαπανών για στρατιωτικούς εξοπλισμούς στην Ευρώπη, αλλά και τα οφέλη από την χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων που υπαγορεύει η (νέα) κρίσιμη συγκυρία διεθνώς.
Το παιχνίδι «χοντραίνει» καθώς κάθε χώρα επιχειρεί να βάλει τους δικούς της όρους και απομένουν ακόμα τρεις τουλάχιστον παράγοντες, για να αποσαφηνιστεί πού θα «κάτσει η μπίλια» τελικά.
Ο διακηρυγμένος στόχος της ΕΕ είναι όλες χώρες να αυξήσουν τις ετήσιες αμυντικές δαπάνες τους κατά περίπου 1,5% του ΑΕΠ. Για να συμβεί αυτό, θα χαλαρώσουν προσωρινά (για τέσσερα χρόνια) οι δημοσιονομικοί κανόνες και όλες οι χώρες θα ενεργοποιήσουν την εθνική ρήτρα διαφυγής από τα υπερβολικά ελλείμματα.
Από τις ως τώρα συνομιλίες, έχουν προκύψει πρόοδος στα εξής σημεία:
– Όλες οι χώρες θα ενεργοποιήσουν την εθνική ρήτρα διαφυγής, συντονισμένα και ταυτόχρονα, για να μην «τρομάξουν» οι αγορές από την υπέρβαση δαπανών και δανεισμού. Και αυτό διότι 1 στις 3 χώρες είναι ήδη «με το ένα πόδι» σε διαδικασίες επιτήρησης λόγω υπερβολικού ελλείμματος, ενώ άλλες όπως οι Ελλάδα έχουν υπερβολικά υψηλό χρέος και θα επιβαρυνθούν με νέες δαπάνες για την Άμυνα.
– Η αύξηση από τις (επιπλέον) αμυντικές δαπάνες θα έχει σαν κοινό σημείο αφετηρίας, το 2021. Δεν θα συγκριθεί δηλαδή πόσο αυξήθηκαν από πέρυσι, αλλά πόσο επιβαρύνθηκαν από τότε που έγινε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Κάπου εκεί αρχίζουν τα προβλήματα. Μπορεί όντως το 2022 η Ευρώπη να ανακάλυψε ότι έχει πρόβλημα στα σύνορά της με τη Ρωσία, αλλά η Ελλάδα ήδη φώναζε ότι δαπανούσε πολλά περισσότερα από τους υπόλοιπους για την φύλαξη των συνόρων της με την Τουρκία.
Για τον λόγο αυτόν ζητά επίμονα, να υπάρχει κοινή βάση και αφετηρία μέτρησης του ποσοστού αύξησης δαπανών που θα επιτρέπουν μα γίνουν (προσωρινά για μια τετραετία) οι υπό διαμόρφωση νέοι κανόνες που θα συμφωνηθούν.
Τα «αγκάθια» όμως, είναι βασικά δύο:
Πώς θα υπολογιστεί αυτή η κοινή αφετηρία, ή βάση; Ως το 2021 άλλες χώρες δεν δαπανούσαν για την Άμυνα ούτε 2% του ΑΕΠ όπως επέβαλλε η συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ. Άρα, αν κάποιες αναγκάζονται να τις αυξήσουν ξαφνικά τώρα κατά 1% ή 2% του ΑΕΠ θα επωφεληθούν περισσότερο από την Ελλάδα ή την Πολωνία που δαπανούσαν τόσα χρόνια ήδη το 3% ή και παραπάνω;
Η άποψη της Αθήνας είναι ότι «δεν πρέπει να επιβραβευθούν όποιοι ως τώρα “κορόιδευαν” και να τιμωρηθούν όσοι ήταν συνεπείς ή σε μεγαλύτερη ανάγκη για στρατιωτικούς εξοπλισμούς από τους υπόλοιπους». Και προτείνει να τεθεί ο ευρωπαϊκός μέσος όρος των αμυντικών δαπανών (του 2021 ή όποιας χρονιάς τελικώς συμφωνηθεί) σαν «κοινή βάση» μέτρησης της τρέχουσας αύξησης των δαπανών που επέρχεται με τα νέα δεδομένα και δεν θα «πιάνεται» στους κανόνες για επιτήρησης για υπερβολικά ελλείμματα.
«Τι εστί αμυντική δαπάνη», δηλαδή ποιες δαπάνες θα συγκριθούν ώστε να επιτραπούν. Η έως τώρα συζήτηση στις Βρυξέλες γίνεται, βασικά, για τις επενδύσεις σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς, δηλαδή κατ’εξοχήν αγορές και δαπάνες για άρματα μάχης, αεροπλάνα, φρεγάτες, drone, αμυντική τεχνολογία (αντιαεροπορική άμυνα, iron dome κλπ).
Ωστόσο η συζήτηση ανοίγει και στο τραπέζι μπαίνουν και πολλές άλλες δαπάνες, από επενδύσεις σε νέα εργοστάσια πολεμικού υλικού που θα δημιουργηθούν, μέχρι νοσοκομεία, καταφύγια, οχυρώσεις αλλά, φυσικά, ακόμα και τις τρέχουσες δαπάνες για μισθοδοσία ή νέες προσλήψεις στις Ένοπλες δυνάμεις κάθε χώρας. Είναι προφανές ότι όσο πιο ανατολικά βρίσκεται μια χώρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση και ανάγκη για περισσότερες «δευτερογενείς» αμυντικές δαπάνες, από τις υπόλοιπες.
Πού οδηγούν όλα αυτά;
Αν και ο δρόμος είναι μακρύς αφού, με τους ρυθμούς αυτούς, μπορεί η ρήτρα διαφυγής να μην είναι έτοιμη για να εφαρμοστεί πριν το 2026.
Κορυφαίος αξιωματούχος της κυβέρνησης πάντως εκτιμούσε ότι, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, για όλες τις χώρες της ΕΕ οι οποίες θα υποχρεωθούν να αυξήσουν τις ανοίξει δαπάνες τους, θα «απελευθερωθεί» ένα δημοσιονομικό περιθώριο 0,5% έως 1% του ΑΕΠ για επιπλέον δαπάνες, είτε αυτό κατευθυνθεί για να καλύψουν εξοπλιστικά προγράμματα, είτε και για άλλου είδους παροχές ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.
