Παρά τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας στους δρόμους της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των θανάτων από τροχαία δυστυχήματα παραμένει υπερβολικά υψηλός, στις 23.000 ετησίως. Αυτό ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει ένα αυστηρό πλαίσιο προκειμένου να περιοριστούν οι θάνατοι και οι σοβαροί τραυματισμοί.
Μετά από αρκετά έτη διαπραγματεύσεων με τις αυτοκινητοβιομηχανίες, τίθεται την Τετάρτη 6 Ιουλίου 2022 σε ισχύ ο νέος Γενικός Κανονισμός Ασφαλείας για τα Οχήματα (Vehicle General Safety Regulation). Ο κανονισμός 2019/2144 είχε εγκριθεί από το ευρωκοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη το 2019. Εκτιμάται ότι χάρη στις νέες τεχνολογίες που γίνονται υποχρεωτικές στην Ευρώπη, έως το 2038 θα σωθούν 25.000 ζωές και θα αποτραπούν 140.000 σοβαροί τραυματισμοί.
Ποια είναι τα νέα συστήματα ασφαλείας που γίνονται υποχρεωτικά
Για κάθε ένα από αυτά τα συστήματα, η Κομισιόν δίνει δύο ημερομηνίες έναρξης ισχύος. Η πρώτη αφορά τα αυτοκίνητα που λαμβάνουν έγκριση τύπου και η δεύτερη όλα τα νέα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στους δρόμους.
Έξυπνος Περιοριστής Ταχύτητας – Intelligent Speed Assistance (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Το ISA αποτέλεσε σημείο αντιπαράθεσης τα προηγούμενα χρόνια ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ένωση των Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA). Η μεν πρώτη ήθελε το σύστημα να περιορίζει αυτόματα την ταχύτητα του οχήματος με βάση το όριο που ισχύει (επεμβαίνοντας στην λειτουργία του κινητήρα), ενώ η ACEA επέμενε να υπάρχει απλή ειδοποίηση προς οδηγούς με βάση την κάμερα που διαθέτουν τα οχήματα, προφανώς για λόγους περιορισμού του κόστους.
Τελικά επελέγη μία ενδιάμεση λύση. Κάθε κατασκευαστής μπορεί να επιλέξει το δικό του τρόπο για να ειδοποιεί τον οδηγό ότι έχει ξεπεράσει το όριο ταχύτητας: είτε ηχητική ειδοποίηση (όπως συμβαίνει με τις ζώνες ασφαλείας), είτε δόνηση στο τιμόνι (όπως π.χ. όταν το αυτοκίνητο βγαίνει από τη λωρίδα κυκλοφορίας).
Όπως αναφέρουν κύκλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «ο οδηγός είναι εν τέλει αυτός που θα αποφασίζει αν θα σεβαστεί το όριο ταχύτητας ή αν θα ασκήσει περισσότερη πίεση στο γκάζι ώστε να διατηρήσει την ταχύτητα του οχήματος». Ακόμη και έτσι, το ISA αναμένεται να περιορίσει τα ατυχήματα κατά 30% και τους θανάτους κατά 20%.
Αυτόνομο φρενάρισμα – Advanced Emergency Braking (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Πρόκειται για ένα σύστημα που αρκετά νέα αυτοκίνητα το διαθέτουν, αλλά πλέον γίνεται υποχρεωτικό προκειμένου ένα νέο μοντέλο να λάβει έγκριση τύπου στην ΕΕ. Το αυτόνομο φρενάρισμα βασίζεται στα δεδομένα που το όχημα λαμβάνει από αισθητήρες, ραντάρ και κάμερες.
Όταν διαπιστωθεί κίνδυνος σύγκρουσης είτε με προπορευόμενο όχημα είτε με πεζό/ποδηλάτη, τότε το σύστημα ειδοποιεί οπτικά και ηχητικά τον οδηγό ώστε να φρενάρει. Αν αυτός δεν αντιδράσει ή δεν πατήσει αρκετά το πεντάλ του φρένου, τότε το σύστημα επεμβαίνει και μειώνει την ταχύτητα του οχήματος. Το σύστημα είναι ήδη υποχρεωτικό σε φορτηγά/λεωφορεία και πλέον μπαίνει στο στάνταρ εξοπλισμό επιβατικών ΙΧ και ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων (βαν).
Υποβοήθηση Διατήρησης Λωρίδας – Lane Keeping Assistance (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Το συγκεκριμένο σύστημα επεμβαίνει όταν το αυτοκίνητο αλλάζει λωρίδα κυκλοφορίας χωρίς ο οδηγός να έχει ανάψει φλας. Με βάση την κάμερα του οχήματος, το Lane Keeping Assistance αντιλαμβάνεται ότι το όχημα εξέρχεται της λωρίδας του και αναλαμβάνει να ειδοποιήσει τον οδηγό. Πέρα από το ηχητικό και το οπτικό σήμα, υπάρχει δόνηση στο τιμόνι και η σχετική υποβοήθηση (το τιμόνι στρίβει ελαφρά) για την επαναφορά του αυτοκινήτου στη λωρίδα του.
Ανίχνευση υπνηλίας και προσοχής του οδηγού – Drowsiness and attention detection (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Είναι ένα σημαντικό σύστημα, καθώς αρκετά ατυχήματα οφείλονται στην κούραση του οδηγού (κυρίως όταν πρόκειται για επαγγελματία που είναι πολλές ώρες πίσω από το τιμόνι) ή στην έλλειψη προσοχής προς το δρόμο.
Μέσω κάμερας που σκανάρει το πρόσωπο του οδηγού, αλλά και παρακολούθησης του στιλ οδήγησης (αν π.χ. κάνει νωχελικές κινήσεις στο τιμόνι ή παρεκκλίνει της πορείας του), το σύστημα διαπιστώνει σημάδια κόπωσης ή έλλειψης προσοχής και ενημερώνει τον οδηγό προκειμένου να κάνει στάση για ξεκούραση ή έναν καφέ.
Το σύστημα ανίχνευσης υπνηλίας και προσοχής του οδηγού θα τοποθετείται πλέον σε όλα τα οχήματα, ανεξαρτήτως κατηγορίας.
Κάμερα οπισθοπορείας ή ανίχνευση κάθετα διερχόμενων οχημάτων – Reversing camera or detection system (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Η κίνηση του οχήματος προς τα πίσω προκαλεί μεγάλο άγχος στους οδηγούς, καθώς η ορατότητα είναι περιορισμένη. Ιδίως σε χώρους στάθμευσης (π.χ. σούπερ μάρκετ ή εμπορικά κέντρα), σε σημεία όπου υπάρχουν παιδιά ή σε λιμάνια, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για την αποτροπή ατυχήματος.
Η κάμερα οπισθοπορείας προβάλλει στην κεντρική οθόνη την εικόνα πίσω από το όχημα και σε συνδυασμό με τους αισθητήρες ενημερώνει τον οδηγό για το αν υπάρχει κάποιο άτομο ή εμπόδιο. Η τεχνολογία ανίχνευσης κάθετα διερχόμενων οχημάτων ειδοποιεί ηχητικά τον οδηγό, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις ενεργοποιεί τα φρένα του αυτοκινήτου.
Παρακολούθηση πίεσης ελαστικών – Tyre pressure monitoring system (ήδη σε ισχύ στα επιβατικά αυτοκίνητα)
Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιεί αισθητήρες που υπάρχουν από το ABS. Σε περίπτωση απώλειας πίεσης σε κάποιο ελαστικό, η διάμετρος του τροχού μειώνεται με αποτέλεσμα να περιστρέφεται πιο γρήγορα. Τότε το σύστημα αντιλαμβάνεται ότι η πίεση του ελαστικού δεν είναι η σωστή και ειδοποιεί οπτικά (με ένδειξη στον πίνακα οργάνων) τον οδηγό. Το σύστημα είναι ήδη στάνταρ στα επιβατικά μοντέλα και πλέον από την 6η Ιουλίου 2022 γίνεται υποχρεωτικό σε λεωφορεία και φορτηγά.
Κυβερνοασφάλεια – Cybersecurity (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Με τα οχήματα να διαθέτουν πλήθος ηλεκτρονικών συστημάτων και να είναι πιο συνδεδεμένα από ποτέ με τον έξω κόσμο (μέσω του συστήματος ενημέρωσης και ψυχαγωγίας), είναι εξαιρετικά εκτεθειμένα σε κακόβουλες πράξεις χάκερ. Μία επέμβαση σε καίρια συστήματα, όπως το ABS ή το ESP, θα μπορούσε να έχει τραγικά αποτελέσματα.
Υιοθετώντας τους νέους κανονισμούς του ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρεώνει τους κατασκευαστές να προφυλάσσουν από κυβερνοεπιθέσεις τα οχήματα που παράγουν. Η παρουσία τεχνολογίας για την προστασία από χάκερς, είναι υποχρεωτική από τις 6 Ιουλίου για όλους τους τύπους οχημάτων.
Ειδοποίηση για φρενάρισμα έκτακτης ανάγκης – Emergency stop signal (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Υποχρεωτικό πλέον σε όλα τα οχήματα, ανεξαρτήτως μεγέθους και τύπου, το σύστημα θα περιορίσει τις συγκρούσεις με προπορευόμενα οχήματα, που προκαλούν καραμπόλες. Όταν για οποιονδήποτε λόγο o οδηγός πατήσει τέρμα το φρένο (το λεγόμενο φρενάρισμα πανικού), τα πίσω φώτα του οχήματος αρχίζουν να αναβοσβήνουν. Έτσι ενημερώνονται οι οδηγοί των οχημάτων που ακολουθούν, ώστε είτε να διατηρήσουν απόσταση ασφαλείας είτε (αν είναι κοντά) να φρενάρουν δυνατά.
Μαύρο κούτι – Event (accident) data recorder (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Ο καταγραφέας δεδομένων στα οχήματα είναι κάτι σαν το μαύρο κουτί στα αεροπλάνα. Θα καταγράφει τα τελευταία δευτερόλεπτα πριν το ατύχημα, ώστε να διαπιστώνεται εκ των υστέρων τι έπραξε κάθε οδηγός (αν π.χ. πάτησε φρένο ή έστριψε το τιμόνι) ή αν το όχημα είχε μηχανικό πρόβλημα.
Τα στοιχεία από τον καταγραφέα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο από τις αστυνομικές αρχές (για να καθορίσουν ποιος ευθύνεται για το τροχαίο) όσο και από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Για λόγους προστασίας των προσωπικών δεδομένων, τα στοιχεία θα διαγράφονται μετά από λίγη ώρα.
Διευκόλυνση εγκατάστασης συσκευής αλκοτέστ – Alcohol interlock installation facilitation (από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Σε αντίθεση με λανθασμένα δημοσιεύματα στην Ελλάδα, το Reader είχε ενημερώσει από τον περασμένο Φεβρουάριο ότι η Κομισιόν δεν επιβάλλει την παρουσία συσκευών που θα παρεμποδίζουν την λειτουργία του οχήματος εάν ο οδηγός έχει καταναλώσει αλκοόλ πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο.
Η υποχρέωση των κατασκευαστών είναι να παρέχουν τη δυνατότητα εγκατάστασης εκ των υστέρων (after market) συστημάτων αλκοτέστ εντός του οχήματος, ώστε να συνδέονται στο ηλεκτρικό κύκλωμα και στο κύκλωμα ελέγχου του οχήματος.
Τα συστήματα παρεμπόδισης της οδήγησης υπό την επήρεια οινοπνεύματος ενδέχεται να τοποθετηθούν σε στόλους οχημάτων, τα οποία οδηγούν κυρίως επαγγελματίες. Δηλαδή σε τουριστικά και αστικά/υπεραστικά λεωφορεία, σε φορτηγά (ιδίως διεθνών μεταφορών). αλλά και σε ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα (rent a car).
Αναγνώριση και αποφυγή απόσπασης προσοχής του οδηγού – Distraction recognition / prevention (από 6/7/2024 – από 7/7/2026)
Πρόκειται για ένα εξελιγμένο σύστημα που αντιλαμβάνεται το επίπεδο προσοχής που δείχνει ο οδηγός στο δρόμο και στα όσα συμβαίνουν γύρω από το όχημά του. Αν π.χ. ο οδηγός ασχολείται με το κινητό του, το σύστημα θα το αντιλαμβάνεται και θα τον προειδοποιεί.
Παρμπρίζ ασφαλείας για την προστασία πεζών και ποδηλατών – Safety glass for pedestrians and cyclists (από 6/7/2024 – από 7/7/2026)
Προφανώς δεν είναι κάποιο ηλεκτρονικό σύστημα, αλλά στοιχείο παθητικής ασφάλειας. Το παρμπρίζ ασφαλείας θα προστατεύει από σοβαρό τραυματισμό τους πεζούς και τους ποδηλάτες, σε περίπτωση που το όχημα τους χτυπήσει.
Ανίχνευση ευαίσθητων χρηστών του δρόμου, εμπρός και στο πλάι του οχήματος – Vulnerable road user detection and warning on front and side of vehicle (μόνο για φορτηγά και λεωφορεία, από 6/7/2022 – από 7/7/2024)
Η κυκλοφορία βαρέων οχημάτων (φορτηγών και λεωφορείων) εντός πόλεων ενέχει κινδύνους για τους λεγόμενους ευαίσθητους χρήστες του οδικού δικτύου: πεζούς και ποδηλάτες. Λόγω της υψηλής θέσης της καμπίνας, οι οδηγοί φορτηγών και λεωφορείων συχνά δεν αντιλαμβάνονται την παρουσία πεζών και ποδηλατών εμπρός και στο πλάι του οχήματος.
Κάμερες και αισθητήρες θα ειδοποιούν έγκαιρα τον οδηγό για την παρουσία πεζών ή ποδηλατών περιμετρικά του οχήματος, πριν π.χ. ξεκινήσει στο φανάρι ή στρίψει. Το συγκεκριμένο σύστημα αναμένεται να σώσει πολλές ζωές στους ευρωπαϊκούς δρόμους.
Πρότυπο Άμεσης Όρασης – Direct Vision (μόνο για φορτηγά και λεωφορεία, από 7/1/2026 – από 7/1/2029)
Το πρότυπο Direct Vision που θα εφαρμοστεί από το 2026 στα φορτηγά και λεωφορεία που θα λάβουν έγκριση τύπου (από τις αρχές του 2029 σε όλα τα νέα φορτηγά και λεωφορεία που θα ταξινομούνται) προβλέπει την τοποθέτηση της καμπίνας του οδηγού χαμηλά, ώστε να έχει οπτική επαφή με έναν πεζό ή ποδηλάτη. Σε συνδυασμό με το σύστημα ανίχνευσης και ενημέρωσης που αναφέραμε πιο πάνω, θα καθίσταται από δύσκολο έως αδύνατο ένας πεζός ή ποδηλάτης να μην γίνει αντιληπτός από τον οδηγό του βαρέως οχήματος.
Τι σημαίνει η διπλή ημερομηνία για την ισχύ κάθε συστήματος ασφαλείας
Κάθε ένα από τα παραπάνω συστήματα ασφαλείας συνοδεύεται από δύο ημερομηνίες: η πρώτη έχει να κάνει με την έγκριση τύπου και η δεύτερη με την ταξινόμηση του αυτοκινήτου (και άρα την έναρξη κυκλοφορίας του στους ευρωπαϊκούς δρόμους).
Όσα λοιπόν μοντέλα λαμβάνουν έγκριση τύπου από την 6η Ιουλίου 2022 και μετά, πρέπει υποχρεωτικά να φέρουν στο βασικό εξοπλισμό τους τα αντίστοιχα συστήματα. Προφανώς τα αυτοκίνητα που κατασκευάζονται αυτή την περίοδο στα εργοστάσια ή θα κυκλοφορήσουν σύντομα στους δρόμους δεν έχουν τη σχετική υποχρέωση (αρκετές βέβαια μάρκες διαθέτουν ήδη στο βασικό ή προαιρετικό εξοπλισμό των μοντέλων τους ορισμένα από αυτά τα συστήματα).
Από τη δεύτερη όμως ημερομηνία (6 Ιουλίου 2024), όσα νέα αυτοκίνητα ταξινομούνται για πρώτη φορά στην Ευρώπη θα πρέπει να διαθέτουν υποχρεωτικά τα συγκεκριμένα συστήματα ασφαλείας. Άρα ένα αυτοκίνητο που έχει λάβει έγκριση τύπου πριν τις 6/7/2022 και ταξινομηθεί πριν τις 7/7/2024 δεν εμπίπτει στην υποχρέωση αυτή.
Αυτόνομη οδήγηση
Σε ισχύ τίθεται από τις 6 Ιουλίου 2022 το νομικό πλαίσιο για την υποστήριξη κυκλοφορίας οχημάτων με τεχνολογία αυτόνομης οδήγησης επιπέδου 3. Προϋποθέτει την παρουσία ατόμου στη θέση του οδηγού και την λειτουργία του συστήματος μόνο σε αυτοκινητόδρομο. Ο οδηγός δεν υποχρεούται να έχει τα χέρια στο τιμόνι, ούτε να κοιτάζει το δρόμο. Το σύστημα θα πρέπει να είναι ενεργό έως τα 60 χλμ/ώρα, ενώ από τις 23 Ιανουαρίου 2023 το όριο θα ανέβει στα 130 χλμ/ώρα. Ο οδηγός θα πρέπει πάντως να είναι σε θέση να αναλάβει τον έλεγχο του οχήματος, όταν του ζητηθεί.
Εντός του καλοκαιριού θα δημοσιευτούν οι τεχνικοί κανονισμοί και από τον προσεχή Σεπτέμβριο θα επιτραπεί η κυκλοφορία οχημάτων αυτόνομης οδήγησης επιπέδου 4.
Οι διαφορές με το επίπεδο 3 είναι:
- Δεν υπάρχει άτομο στη θέση του οδηγού, άρα αφορά κυρίως αυτόνομα μίνι λεωφορεία ή ρομποταξί.
- Δεν υπάρχει ο περιορισμός χρήσης του συστήματος μόνο τον αυτοκινητόδρομο, μπορούν δηλαδή να κυκλοφορούν και μέσα στις πόλεις.
- Υπάρχει ο περιορισμός στον αριθμό των οχημάτων που θα φέρουν αυτόνομη οδήγηση επιπέδου 4 (1.500 ανά μοντέλο και ανά έτος).
Τα οχήματα θα αλληλεπιδρούν με τους επιβάτες τους και τους υπόλοιπους χρήστες του δρόμου, ενώ θα υπάρχει εξ αποστάσεως χειριστής που θα μπορεί να ελέγχει το όχημα ή να το ακινητοποιεί σε περίπτωση ανάγκης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται έτσι ο πρώτος θεσμός παγκοσμίως που νομοθετεί για την αυτόνομη οδήγηση επιπέδου 4.
