Από το 1950 περίπου κι έπειτα, θα λέγαμε πως δεν υπάρχει ελληνική οικογένεια που να μην έχει αποχαιρετήσει κάποιον δικό της άνθρωπο στο εξωτερικό, δεν έχει «γεννήσει» έστω κι έναν οικονομικό μετανάστη, και δεν γνωρίζει τη λέξη ομογένεια.
Οι Έλληνες του εξωτερικού, διακρίνονται από ισχυρούς δεσμούς με την πατρίδα, ενώ και η χριστιανική ορθόδοξη πίστη, αποτελούσε ανέκαθεν συνδετικό κρίκο του Ελληνισμού της διασποράς με τη Μητρόπολη.
Έτσι, δύο ομογενείς Ελατοχωρίτες που ζουν και δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στην Αμερική, θέλησαν να λειτουργήσουν ως ευεργέτες, κάνοντας μια ουσιαστική διαφορά προς όφελος του τόπου καταγωγής τους. Ο Χρήστος Πάσχος, και ο Βασίλης Παπανικολάου, επέλεξαν να δαπανήσουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό, για την ολοκλήρωση των 3 επιστημονικών μελετών που θα οδηγήσουν στην αναστήλωση του ιστορικού μνημείου, του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στον οικισμό του παλαιού Ελατοχωρίου.
Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε αποκλειστικά τόσο με τον κύριο Πάσχο, όσο και με τον κύριο Αντώνη Λιάββα, διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου της Ρυτίνης, έναν άνθρωπο από την ομάδα που διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη του τόσου σημαντικού έργου για τον τόπο.
«Το αποφασίσαμε εγώ και ο θείος μου, που ήμασταν εδώ διακοπές και μάθαμε ότι έπρεπε να γίνει μελέτη για να συνεχίσει το έργο. Συγκεντρώσαμε μια ομάδα, από φίλους μου, συμμαθητές και τον ξάδερφο μου, για να βοηθήσουν την κατάσταση όταν εμείς λείπαμε στο εξωτερικό, για να προχωρήσει το έργο. Ήταν έμπιστα πρόσωπα, να προχωρήσουν ότι χρειαζόταν με τις μελέτες, γιατί εμείς θα λείπαμε. Κι εμείς βάλαμε τα χρήματα για τη μελέτη,» δηλώνει ο κ. Πάσχος, αναφορικά με την πρωτοβουλία να προχωρήσουν οικογενειακώς σε αυτή τη γενναιόδωρη κίνηση, στέκοντας αρωγοί στην ενίσχυση και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ελατοχωρίου.
Στη συνέχεια, σε μια ερώτηση σχετικά με το ποσό που δαπανήθηκε, η απάντηση του ήταν εξίσου αφοπλιστική, «Το ποσό δεν θέλουμε να το κοινολογήσουμε…»
Πως έφτασε σε σας που ήσασταν στο εξωτερικό, η πληροφορία για την πρόθεση συγκέντρωσης χρημάτων για τον συγκεκριμένο σκοπό;
«Είχε προσπαθήσει ο Μητροπολίτης να συγκεντρώσει χρήματα από δωρεές από διαφόρους ανθρώπους του εξωτερικού. Από Γερμανία, Αυστραλία, Αμερική… Αλλά για να μαζευτούν αυτά τα λεφτά, θα κάνανε τουλάχιστον 1-1.5 χρόνο. Και όσο χάναμε το χρόνο, ήταν τόσο χειρότερα για εμάς. Έπρεπε να το προχωρήσουμε αμέσως. Κι επειδή ο θείος μου είναι επιχειρηματίας στην Αμερική, κι εγώ επίσης ορίζω μια εταιρία, είμαι μέτοχος σε μια εταιρία, δεν ήταν πρόβλημα για εμάς να βάλουμε τα χρήματα. Έτσι, το προχωρήσαμε το θέμα να γίνει σύντομα. Γιατί ο καιρός, παίζει μεγάλο ρόλο σε κάτι τέτοια θέματα.»
Ποιο είναι το συναίσθημα επιστροφής στην πατρίδα; Ποιο είναι το συναίσθημα ενός έλληνα του εξωτερικού;
«Χαίρομαι να έρχομαι πίσω στο χωριό και στην Ελλάδα, γιατί πάντοτε αγαπούσα την Ελλάδα. Στην Αμερική τροφοδοτούσα μαγαζιά, εστιατόρια, τα οποία το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν ελληνικά. Η συνεργασία μου ήταν με Έλληνες εκεί. Ποτέ δεν ξέχασα πως μεγάλωσα εδώ. Οι ρίζες μου είναι εδώ στο Ελατοχώρι. Και αγαπώ αυτό τον τόπο και την Ελλάδα. Είμαι γεννημένος εδώ, έφυγα από 14 χρονών. Τώρα σταμάτησα στα 60 πριν 4 χρόνια. Έρχομαι εδώ τα καλοκαίρια για 4-5 μήνες. Το χειμώνα έρχομαι κανένα μήνα. Το αγαπούσα το χωριό, και θέλω να προσφέρω κάτι. Γιατί όλα αυτά τα χρόνια δεν μπόρεσα να προσφέρω κάτι στο χωριό, γιατί δεν μου επέτρεπε η δουλειά να έρχομαι όπως μερικοί που έρχονταν τα καλοκαίρια. Τώρα έρχομαι αρκετό καιρό, και θέλω να προσφέρω κάτι στο χωριό. Γιατί στον Άγιο Νικόλαο βαπτιστήκαμε, εκεί παντρευτήκαν οι γονείς μας. Είναι ένας ναός ο οποίος έχει ιστορία και είναι 230 χρόνια παλιός. Ο παππούς μου ήταν ιερέας, κι έτσι το πήραμε ζεστά το θέμα για να το προχωρήσουμε.»
Κατόπιν ο κος. Λιάββας μίλησε σχετικά με τη διεξαγωγή και την εξέλιξη της μελέτης, τη συμβολή της Εφορείας Αρχαιοτήτων, καθώς και για τα συναισθήματα των Ελλήνων της διασποράς.
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η μελέτη;
«Είναι τρεις μελέτες. Στην αρχή, ήρθαμε σε επαφή με την αρχαιολογία, η οποία μας έδωσε ένα έντυπο όπου εκεί αναφερόταν όλα όσα έπρεπε να υπάρχουν στις μελέτες, έτσι ώστε να είναι έτοιμες για να ενταχθούν σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Αυτές οι μελέτες έγιναν σύμφωνα με τις οδηγίες της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας, με τις κυρίες Σδρόλια, Πάλη και Δουλγέρη, οι οποίες είχαν έρθει και στο χωριό αρκετές φορές. Έχουν γίνει αυτές οι μελέτες από καθηγητή πανεπιστημίου. Την προηγούμενη εβδομάδα, κατατέθηκαν αυτές οι μελέτες στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας, να τις ελέγξει αν υπάρχουν κάποιες ατέλειες ή χρειάζονται κάποιες διορθώσεις, ούτως ώστε να κατατεθούν στο ΚΑΣ, να εγκριθούν από εκεί, και μετά να είναι ώριμες να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ.»
Η ενασχόληση με την υπόθεση της αναστήλωσης του ιστορικού ναού, διαρκεί εδώ και περίπου ένα χρόνο, σε μια διαδικασία που απαίτησε πολύ κόπο κάθε πλευρά. «Όταν είναι ένα μνημείο το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως μεταβυζαντινό, η αρχαιολογία έχει κάποιο συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να γίνουν. Δεν μπορεί να γίνει καμία παρέμβαση, χωρίς την άδεια της αρχαιολογίας. Ο ναός αυτός είναι ένα ιστορικό μουσείο, έχει χαρακτηριστεί μεταβυζαντινός, και είναι από το 1779, και χωρίς την παρέμβαση, την καθοδήγηση, την επίβλεψη της αρχαιολογίας, δεν μπορεί να γίνει απολύτως τίποτα.» Πρόσθεσε χαρακτηριστικά ο κος Λιάββας, για τη συνδρομή της αρχαιολογικής υπηρεσίας στο ζήτημα.
Οι επιστήμονες που ασχολήθηκαν είναι από την Πιερία;
«Είναι από τη Θεσσαλονίκη. Είναι καθηγητές πανεπιστημίου, οι οποίοι ασχολούνται αποκλειστικά με αναστήλωση και αναπαλαίωση ναών. Αυτά τα 5 άτομα πήραμε πολλές πληροφορίες από πολλούς ανθρώπους, είδαμε δουλειές τους, και ήταν μια ιδιωτική πρωτοβουλία καθαρά, για να επιλέξουμε τους επιστήμονες, μαζί με τα δύο άτομα που χρηματοδοτήσανε.»
«Ήμουν 35 χρόνια στη Γερμανία. Υπάρχει μια πολύ μεγάλη ευαισθησία στους ανθρώπους που ζούνε στο εξωτερικό όταν επιστρέφουν στον τόπο τους. Έχω λίγα χρόνια που επέστρεψα, και βλέπουμε πολλά πράγματα με διαφορετική ματιά, κι εκτιμούμε πολύ περισσότερο τον τόπο. Τα πράγματα που θεωρούν κάποιοι δεδομένα, για μας είναι κάτι ξεχωριστό, γι’ αυτό κι έχουμε μια ιδιαίτερη κάπως ευαισθησία. Το βουνό που βλέπουμε γύρω μας για παράδειγμα, για τους κατοίκους είναι κάτι φυσιολογικό, εμείς όμως στο εξωτερικό για να το βρούμε, έπρεπε να ταξιδέψουμε πολλά χιλιόμετρα, να πληρώσουμε πολλά λεφτά για να κάνουμε τις διακοπές.» Ανέφερε με συγκίνηση, για τα χρόνια που πέρασε μακριά από την Ελλάδα, μα και τον τόπο του, που αποτελούσε πάντα το «λιμάνι» του.
Στο εξωτερικό οι Έλληνες τι σχέσεις έχουν;
«Οι ομογενείς στη Γερμανία, και ειδικά στο Μόναχο που ήμουν, έχουν μια πολύ μεγάλη κοινότητα, κι έχουν ιδιαίτερες ευαισθησίες αναφορικά με το θρησκευτικό κομμάτι. Στο Μόναχο χτίσαμε δική μας εκκλησία, και μέσα σε 2 χρόνια είχαμε μαζέψει τότε 1.5 εκατομμύριο. Αυτό γίνεται παντού. Με την εκκλησία οι Έλληνες έχουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία. Γι’ αυτό ο ξάδερφος και ο θείος μου αποφάσισαν να δώσουν τα λεφτά στην εκκλησία, διαφορετικά θα μπορούσαν να τα διαθέσουν και σε άλλους τομείς. Όταν μάθαμε ότι είναι αναγκαίες αυτές οι μελέτες, που δεν χρηματοδοτούνται από προγράμματα, αλλά γίνονται με ιδιωτικά κεφάλαια, τότε μάθαμε ότι εκεί κολλάμε γιατί δεν είναι εύκολο να βρεθούν τέτοια ποσά, ειδικά στη σημερινή εποχή. Γι’ αυτό και είπαν, θα βάλουμε εμείς τη μελέτη, και βρήκαν τους 5 ανθρώπους και είπαν εσείς θα επιλέξετε τους μελετητές, να επιβλέπετε όλη τη διαδικασία. Έτσι καταλήξαμε και δόξα τω θεώ πήγαν όλα καλά.»
