Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου (ισοζύγιο αγαθών) τον Μάρτιο 2025 ανήλθε σε 3,04 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 25,3% σε σύγκριση με τον Μάρτιο 2024. Η ραγδαία αυτή διεύρυνση οφείλεται στον συνδυασμό αύξησης των εισαγωγών και μείωσης των εξαγωγών.
Η τάση αυτή αποτυπώνεται και σε συνολικό επίπεδο τριμήνου. Το διάστημα Ιανουαρίου–Μαρτίου 2025 το εμπορικό έλλειμμα έφτασε τα 8,29 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 3,6% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2024. Δηλαδή, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2024 το έλλειμμα ήταν ~8,0 δισ., φέτος ανέβηκε κατά περίπου 292 εκατ. ευρώ.
Παρά τη συνολική βελτίωση ορισμένων εξαγωγικών τομέων, η αύξηση των εισαγωγών συνεχίζει να αποτελεί πονοκέφαλο. Η Ελλάδα ιστορικά εισάγει μεγάλο μέρος των προϊόντων που καταναλώνει – από πρώτες ύλες και μηχανήματα μέχρι καταναλωτικά αγαθά. Τον Μάρτιο 2025, οι εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν στα 6,97 δισ. ευρώ, γεγονός που υποδηλώνει ισχυρή εσωτερική ζήτηση η οποία όμως ικανοποιείται από το εξωτερικό. Ένας από τους πιο δυναμικούς τομείς εισαγωγών είναι αυτός των οχημάτων (ΙΧ αυτοκινήτων). Δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει αυτοκινητοβιομηχανία, όλα τα αυτοκίνητα που πωλούνται στη χώρα είναι εισαγόμενα. Σύμφωνα με στοιχεία διεθνούς εμπορίου, τα επιβατικά αυτοκίνητα συγκαταλέγονται στα κορυφαία εισαγόμενα προϊόντα: το 2023 η αξία εισαγωγών αυτοκινήτων υπολογίζεται γύρω στα 3,25 δισ. δολάρια (περίπου 3 δισ. ευρώ), καθιστώντας τα μία από τις μεγαλύτερες κατηγορίες εισαγόμενων αγαθών.
Γιατί δεν προωθείται η απόσυρση αυτοκινήτων;
Με το εμπορικό έλλειμμα σε τροχιά ανόδου, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει διλήμματα ως προς την άσκηση πολιτικών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μέτρο της “απόσυρσης αυτοκινήτων”, δηλαδή η παροχή κινήτρων (οικονομικών ενισχύσεων ή φοροαπαλλαγών) για την αντικατάσταση παλαιών ΙΧ με καινούρια, “καθαρότερα” για τον αέρα που αναπνέουμε και ασφαλέστερα αυτοκίνητα. Παρότι ένα τέτοιο μέτρο θα είχε τεράστια οφέλη σε επίπεδο οδικής ασφάλειας και μείωσης ρύπων, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστεί υπό τις παρούσες συνθήκες.
Ο λόγος είναι καθαρά οικονομικός: τυχόν απόσυρση θα εκτόξευε περαιτέρω τις εισαγωγές οχημάτων, επιδεινώνοντας το ήδη υψηλό εξωτερικό έλλειμμα.
Όπως σημειώνουν αναλυτές της αγοράς, η πιθανή επαναφορά του μέτρου θεωρείται «εξαιρετικά απίθανο να συμβεί, εξαιτίας του εμπορικού ισοζυγίου». Με άλλα λόγια, και όπως μου είχε πει ο πρώην Υπουργός Οικονομικών και νυν Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης η κυβέρνηση δεν θέλει να ενθαρρύνει μαζικές αγορές νέων αυτοκινήτων (μέσω επιδότησης απόσυρσης), διότι αυτό θα δημιουργούσε πρόσθετη ζήτηση για εισαγόμενα αγαθά υψηλού κόστους, διευρύνοντας περαιτέρω το εμπορικο έλλειμα .
Η λύση στο πρόβλημα δεν είναι απλή ούτε άμεση.
Απαιτείται ένα νέο παραγωγικό μοντέλο με έμφαση στην καινοτομία, τις επενδύσεις και την εξωστρέφεια. Και επειδή δε φτιάχνεις αυτοκινητοβιομηχανία, από τη μία στιγμή στην άλλη, πρέπει το οικονομικό επιτελείο να βρει τη λύση, για να μπορούν οι Έλληνες να κινούνται με μεγαλύτερη ασφάλεια στους δρόμους και να μην αναπνέουν άλλο τα δηλητήρια που εκπέμπουν τα παλιά αυτοκίνητα.
Υπάρχει λύση:
Στο ισοζύγιο αγαθών, το έλλειμμα αυξάνεται όταν οι εισαγωγές υπερβαίνουν τις εξαγωγές. Ένα πρόγραμμα απόσυρσης χωρίς συνοδευτικά μέτρα θα οδηγήσει σε άμεση αύξηση εισαγωγών αυτοκινήτων, διογκώνοντας το εμπορικό έλλειμμα. Για να αντισταθμιστεί αυτό, απαιτείται είτε μείωση εισαγωγών σε άλλες κατηγορίες είτε αύξηση των εξαγωγών – ιδανικά και τα δύο.
Από οικονομική σκοπιά, οι αντισταθμιστικές πολιτικές βασίζονται στις αρχές της υποκατάστασης εισαγωγών (import substitution) και της προώθησης εξαγωγών (export promotion). Η υποκατάσταση εισαγωγών σημαίνει ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής αγαθών που διαφορετικά θα εισάγονταν. Η προώθηση εξαγωγών συνεπάγεται βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας ώστε η χώρα να πουλά περισσότερα προϊόντα στο εξωτερικό.
Η λογική των αντισταθμιστικών μέτρων είναι να διατηρηθεί ισορροπημένο το καθαρό εμπορικό αποτέλεσμα: τα οφέλη από τις εξαγωγές ή τις μειωμένες εισαγωγές σε κάποιους τομείς να αντισταθμίζουν πλήρως την εισαγωγική επιβάρυνση των νέων αυτοκινήτων.
Η ίδια η σχεδίαση του προγράμματος απόσυρσης μπορεί να μετριάσει τον αντίκτυπο στο ισοζύγιο αγαθών. Και εξηγούμαστε:
Έμφαση στα ηλεκτρικά και τα πιο οικονομικά οχήματα: Προκρίνεται η επιδότηση οχημάτων χαμηλής κατανάλωσης ή ηλεκτροκίνητων αντί συμβατικών. Αυτό, εκτός από περιβαλλοντικό όφελος, μειώνει μακροπρόθεσμα το λογαριασμό εισαγωγών πετρελαίου, αφού αυτά θα αντικαταστήσουν ενεργοβορα αυτοκίνητα. Και λιγότερα ενεργοβόρα αυτοκίνητα σημαίνουν χαμηλότερη ζήτηση για καύσιμα που εισάγονται, περιορίζοντας το συνολικό βάρος εισαγωγών.
Ανάπτυξη εγχώριας βιομηχανίας οχημάτων και εξαρτημάτων: Μακροπρόθεσμα, η κυβέρνηση μπορεί να στοχεύσει στην επανασύσταση παραγωγικής βάσης στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Προσελκύοντας ξένες επενδύσεις για συναρμολόγηση ή παραγωγή εξαρτημάτων οχημάτων στην Ελλάδα, ένα μέρος της ζήτησης μπορεί να καλύπτεται εγχωρίως.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ελληνικό scooter NOOS το οποίο εξολοκλήρου παράγεται στην Ελλάδα, από Ελληνικά χέρια και μυαλά. Το NOSS θα εξαχθεί και πρέπει να βοηθηθεί κεντρικά σε αυτή την προσπάθεια…
To Made in Greece NOOS
Μια τέτοιου είδους επένδυση όχι μόνο θα μειώσει μελλοντικά την ανάγκη εισαγωγών (καθώς κάποια νέα οχήματα “απόσυρσης” θα είναι Made in Greece), αλλά θα τονώσει και τις εξαγωγές αν μέρος της παραγωγής διατίθεται στο εξωτερικό.
Προώθηση της εγχώριας ανακύκλωσης και αξιοποίησης υλικών: Το πρόγραμμα απόσυρσης μπορεί να συνδεθεί με την ανάπτυξη της υπάρχουσας βιομηχανίας ανακύκλωσης οχημάτων και μετάλλων. Τα αποσυρόμενα αυτοκίνητα περιέχουν χάλυβα, αλουμίνιο, πλαστικά κ.λπ. Η ανάκτηση αυτών των υλικών από ελληνικές μονάδες ανακύκλωσης θα μπορούσε να προμηθεύσει πρώτες ύλες στη μεταλλουργία και βιομηχανία πλαστικών εγχωρίως, μειώνοντας αντίστοιχες εισαγωγές πρώτων υλών. Παράλληλα πολλά από αυτά θα μπορούσαν να εξαχθούν.
Εν τέλει, η επιτυχία ενός ελληνικού προγράμματος απόσυρσης θα κριθεί στη συνολική συναλλαγματική του επίπτωση: με τις κατάλληλες πολιτικές, η ανανέωση του στόλου μπορεί να γίνει μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης και όχι αιτία διεύρυνσης των ελλειμμάτων.
