Η 28η Οκτωβρίου στην Παλαιόστανη

Οι λοφοι γύρω από την Παλαιόστανη φορούσαν τα πρώτα τους σύννεφα, κι ο ήλιος πάσχιζε να ξεμυτίσει ανάμεσά τους, ρίχνοντας χρυσαφένιες ανταύγειες στις στέγες του χωριού. Ήταν η εποχή που το καλοκαίρι είχε πια φύγει, μα η ζεστασιά της παιδικής μας ανυπομονησίας δεν έλεγε να χαθεί. Η 28η Οκτωβρίου πλησίαζε.

Την παραμονή της γιορτής, το Δημοτικό Σχολείο είχε μεταμορφωθεί. Οι αίθουσες στολισμένες με σημαιάκια, χαρτόνια και ζωγραφιές: στρατιώτες με γαλανόλευκες, βουνά με χιόνια, ολόλευκοι σταυροί που έγερναν πάνω σε πράσινους λόφους. Η μυρωδιά της κιμωλίας ανακατευόταν με αυτή του γυαλισμένου ξύλου, κι εμείς, με τα χέρια μας παγωμένα από την πρωινή δροσιά, κρατούσαμε τα χαρτάκια με τα ποιήματα που θα λέγαμε.

«Παιδιά, ησυχία τώρα!» φώναζε η δασκάλα, κι εμείς μαζευόμασταν γύρω της με μια γλυκιά αγωνία. Ένας-ένας ανεβαίναμε στην έδρα. Ο Σάκης, πάντα γελαστός και θαρραλέος, είπε το ποίημά του με φωνή καθαρή, που αντήχησε μέχρι την αυλή. Ο Γιάννης, λίγο πιο διστακτικός, σταματούσε πού και πού, σαν να ζύγιζε τις λέξεις του και οι δυο Κωστάδες της ταξης χαμογελούσαν συνωμοτικά όταν κάποιος τα μπέρδευε, ενώ η Χριστίνα στεκόταν ίσια, με τα μάτια να λάμπουν από περηφάνια. Η Αθηνά και η Παναγιώτα κρατούσαν τη σημαία με τέτοια σοβαρότητα, που μας έκανε όλους να σωπαίνουμε για λίγο. Κι εγώ, όταν ήρθε η σειρά μου, ένιωσα την καρδιά μου να χτυπά τόσο δυνατά, που φοβήθηκα πως θα ακουστεί πιο πολύ κι από τη φωνή μου.

Το πρωί της γιορτής, οι καμπάνες της Αγίας παραδκευής άρχισαν να χτυπούν νωρίς. Η εκκλησία γέμισε κόσμο — άντρες με σκουρόχρωμα κοστούμια, γυναίκες με μαύρα μαντήλια και εμείς, οι μαθητές, με τις άσπρες μπλούζες και τα γαλανά σημαιάκια στα χέρια. Η δοξολογία άρχισε μέσα σε μια ατμόσφαιρα γαλήνης. Ο ήχος του ψάλτη, βαθύς και σταθερός, αντηχούσε κάτω από τον τρούλο, κι ο καπνός από το λιβάνι ανέβαινε ψηλά, σαν να ‘θελε να ενώσει τη γη με τον ουρανό.

Ύστερα κατευθυνθήκαμε στο ηρώο. Ο αέρας είχε γεμίσει φωνές, μα εκεί, μπροστά στην μαρμάρινη πλάκα, έπεσε σιωπή. Ένας-ένας οι επισημοι καταθέτανε στεφάνια με μπλε κορδέλες, κι ένας παππούς, με μάτια υγρά, ψιθύρισε: «Για όλους εκείνους που δεν γύρισαν». Τότε καταλάβαμε — έστω και για μια στιγμή — ότι πίσω από τη γιορτή υπήρχε κάτι πολύ βαθύτερο: μια ευγνωμοσύνη που περνούσε από γενιά σε γενιά.

Και μετά ήρθε η παρέλαση. Η πλατεία του χωριού έσφυζε από ζωή. Οι σημαίες κυμάτιζαν, η μουσικη απο τα ηχεία της κοινότητας αντηχούσε ρυθμικά — ο Παναγιώτης παρέλαζε με πάθος, κρατώντας τον ρυθμό σαν στρατιώτης σε πορεία. Προχωρούσαμε σε δυο σειρές, με το βλέμμα μπροστά, τα πόδια να ανεβοκατεβαίνουν με πειθαρχία παιδική, γεμάτη περηφάνια. Ο κόσμος χειροκροτούσε. Οι πατεράδες χαμογελούσαν, οι μανάδες δάκρυζαν κρυφά, κι εμείς νιώθαμε, έστω για λίγο, πως κρατούσαμε κάτι ιερό στα χέρια μας: τη μνήμη.

Όταν τελείωσαν όλα, παραμειναμε στην πλατεία, στα δύο καφενεία που υπήρχαν  Οι γυναίκες του χωριού παραγγελνανε πορτοκαλάδες οι καφε και τα παιδιά παίζαμε και γελούσανμε κι ο αέρας μύριζε καφέ  και φρέσκο χώμα. Ο ήλιος είχε ανέβει πια ψηλά, φωτίζοντας τις σημαίες που ανέμιζαν ακόμη στις αυλές.

Και κάπως έτσι, εκείνη η 28η Οκτωβρίου έμεινε μέσα μου — όχι μόνο σαν μια σχολική ανάμνηση, αλλά σαν μια μέρα που η μικρή μας Παλαιόστανη έγινε ολόκληρη Ελλάδα.

Σαράντα τρια χρόνια πέρασαν από τότε. Κι όμως, κάθε φορά που φτάνει ο Οκτώβρης και το φως του φθινοπώρου γέρνει γλυκά πάνω στα φύλλα, νιώθω πως ξαναγυρίζω εκεί, στην Παλαιόστανη των παιδικών μου χρόνων. Μπορώ ακόμη να ακούσω το χτύπημα της καμπάνας, τα βήματά μας στον δρόμο προς το ηρώο, την μουσική απο τα ηχεία της κοινότητας που αντηχούσε ρυθμικά σαν καρδιοχτύπι του χωριού.

Τώρα όλα μοιάζουν μικρότερα απ’ ό,τι τα θυμόμουν — η αυλή του άδειου πλεον απο παιδια σχολείου, η πλατεία, ακόμη και το ηρώο. Μα οι άνθρωποι εκείνοι, οι φίλοι και συμμαθητές μου, παραμένουν μεγάλοι μέσα στη μνήμη μου: ο Σάκης, ο Γιάννης, ο Κώστας, η Χριστίνα, η Αθηνά, η Παναγιώτα… καθένας με το χαμόγελό του, με τη δική του φωνή στο ποίημα της παιδικής μας παρέλασης.

Όλα τότε είχαν μια απλότητα που σήμερα μοιάζει σπάνια. Δεν ξέραμε πολλά για τον κόσμο, μα νιώθαμε περήφανοι που κρατούσαμε τη σημαία, που λέγαμε ένα ποίημα, που στεκόμασταν ακίνητοι στη σιωπή του μνημείου. Ίσως γιατί, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, κουβαλούσαμε μέσα μας κάτι από τη σοβαρότητα και την πίστη εκείνων που πολέμησαν για να είμαστε εμείς ελεύθεροι να γελάμε, να μαθαίνουμε, να ονειρευόμαστε.

Και κάθε φορά που ακούω σήμερα παιδιά να απαγγέλλουν «Το Όχι», νιώθω πως ο χρόνος λυγίζει για λίγο· πως εκείνα τα παιδικά μας βήματα ξαναπατούν στο χώμα της Παλαιόστανης.

Η φωνή της δασκάλας, το ψιλό φθινοπωρινό αεράκι, οι σημαίες που τρίζουν στα χέρια μας· όλα επιστρέφουν, για μια στιγμή, ολοζώντανα.

Κι έτσι καταλαβαίνω πως όσα ζήσαμε τότε δεν ήταν απλώς μια σχολική γιορτή. Ήταν ένα μάθημα ζωής — ένα κομμάτι από την ψυχή του τόπου μας που, όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα μας ενώνει πάντα.