Αυτό που συνέβη στην Καλιφόρνια είχε ήδη προβλεφθεί ότι μπορούσε να συμβεί, ήταν το «χειρότερο δυνατό σενάριο», σύμφωνα με μια μελέτη από το NBC των εκθέσεων που συνετάχθησαν μετά από προηγούμενες καταστροφές (https://www.nbcnews.com/weather/wildfires/california-fires-foreseeable-worst-case-scenario-rcna186887).
του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου (*)
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι άγριες πυρκαγιές στις δυτικές ΗΠΑ έχουν γίνει μεγαλύτερες, πιο έντονες και πιο καταστροφικές, εξαιτίας ενός συνδυασμού παραγόντων όπως η ταχεία αστικοποίηση και η επιταχυνόμενη ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, που παρήγαγε «θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες, με παρατεταμένες ξηρασίες που πιέζουν τη δασική βλάστηση και προκαλούν επιδημίες και θανάτους δένδρων, συσσωρεύοντας επιφανειακά καύσιμα», σύμφωνα με την Πέμπτη Εθνική Εκτίμηση για το Κλίμα (Fifth National Climate Assessment) της αμερικανικής κυβέρνησης, του Νοεμβρίου 2023. Η Εκτίμηση εκπονείται κάθε πέντε χρόνια από 14 διαφορετικές ομοσπονδιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ και συνεργάζονται για τη σύνταξή της οι κορυφαίοι Αμερικανοί κλιματικοί επιστήμονες.
Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με την Εκτίμηση, τα επιδεινούμενα περιστατικά ακραίας ζέστης και παρατεταμένων ξηρασιών οδήγησαν στην ενίσχυση ευρύτερων και πιο καταστροφικών πυρκαγιών. Στην περίπτωση των πυρκαγιών της Καλιφόρνια, ο συνδυασμός των παραπάνω αποτελεσμάτων της κλιματικής κρίσης με ισχυρότατους ανέμους (που μπορεί και αυτοί να είναι αποτέλεσμα της κρίσης αλλά δεν έχει αποδειχθεί) κατέστησαν την καταστροφή μη αντιμετωπίσιμη. (Για τη σχέση κλιματικής αλλαγής με τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια δες ενδεικτικά https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/jan/11/los-angeles-fire-fossil-fuel-big-oil , https://www.npr.org/2025/01/10/nx-s1-5253063/a-new-study-explores-the-role-of-climate-change-in-worsening-fires, https://www.aljazeera.com/news/2025/1/11/is-climate-change-to-blame-for-the-california-wildfires).
Φυσικά, το πόσο καλά είναι προετοιμασμένο ένα κράτος και μια κοινωνία να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες αυτής της κρίσης έχει μεγάλη σημασία. Όσο όμως καλά κι αν προετοιμαστούν, δεν μπορούν παρά να υποστούν τις όλο και πιο τρομακτικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας και ιδίως της χρήσης ορυκτών καυσίμων.
Καθώς οι φλόγες κατάπιναν ήδη την Καλιφόρνια, η NASA ανακοίνωνε στις 10 Ιανουαρίου ότι, μετά από 15 μήνες, με τον καθένα να σπάει ένα ακόμα ρεκόρ, από τον Ιούνιο του 2023 έως τον Αύγουστο του 2024, η παγκόσμια θερμοκρασία κατά το έτος 2024 ήταν 1,28 ° C πάνω από τη θερμοκρασία της περιόδου 1951-1980 και περίπου 1,47 ° C υψηλότερη από τον μέσο όρο της θερμοκρασίας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (1850-1900) (https://www.nasa.gov/news-release/temperatures-rising-nasa-confirms-2024-warmest-year-on-record/).
«Ακόμα μια φορά το ρεκόρ θερμοκρασίας έσπασε. Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος από το 1880, που αρχίσαμε να κάνουμε μετρήσεις», δήλωσε ο επικεφαλής της NASA Bill Nelson προσθέτοντας: «Μεταξύ των ρεκόρ θερμοκρασιών που μετράμε και των τωρινών πυρκαγιών που απειλούν τα κέντρα μας και την εργατική μας δύναμη στην Καλιφόρνια, ποτέ δεν υπήρξε περισσότερο σημαντικό να κατανοήσουμε τον πλανήτη μας που αλλάζει».
Ο πλανήτης αλλάζει, τα μυαλά μας όχι. Όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί και παρά τις προειδοποιήσεις και τις πρωτοβουλίες των επιστημόνων δεν έχουν ληφθεί αποτελεσματικά μέτρα ώστε να τηρηθεί η συμφωνία των Παρισίων που έθεσε ως στόχο να μην ξεπεράσει η θερμοκρασία του πλανήτη τον ενάμισι βαθμό πάνω από την προβιομηχανική εποχή.
Ουδέποτε ελήφθησαν στην πραγματικότητα σοβαρά μέτρα για να επιτευχθεί αυτή η επιδίωξη, που έμεινε κυρίως στα λόγια και τις διακηρύξεις. Μετά όμως το 2021 άρχισαν να εγκαταλείπονται ακόμα και τα λόγια, ή να δίνεται έμφαση στην «αποτροπή των συνεπειών» όχι της ίδιας της κλιματικής αλλαγής, υπό την πίεση των γιγάντων της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, αλλά και λόγω της πολεμικής ατμόσφαιρας που επικράτησε παγκοσμίως. Η σύνοδος του Μπακού για το κλίμα υπήρξε ένα φιάσκο, ενώ μετά την εκλογή Τραμπ έξι μεγάλες αμερικανικές τράπεζες αποχώρησαν από την Zero Net Alliance, που είχαν δημιουργήσει για να βάλουν κάποιο χαλινάρι στις επενδύσεις για εξόρυξη ορυκτών καυσίμων (https://www.theguardian.com/business/2025/jan/08/us-banks-quit-net-zero-alliance-before-trump-inauguration).
Η εκλογή του Τραμπ, ο οποίος παρά τον συντριπτικό όγκο συσσωρευμένων επιστημονικών αποδείξεων λέει ότι δεν πιστεύει στην κλιματική αλλαγή, κινδυνεύει να αποτελέσει τη χαριστική βολή στις προσπάθειες της ανθρωπότητας να ανασχέσει την καταστροφή του γήινου κλίματος. Αρκετοί βέβαια αμφιβάλλουν για το κατά πόσο όντως δεν πιστεύει και εκτιμούν ότι το ενδιαφέρον του για τη Γροιλανδία και τον Καναδά έχει να κάνει ακριβώς με το ότι περιμένει να λειώσουν οι πάγοι στην Αρκτική.
Αναφερόμενος στην αύξηση της θερμοκρασία της Γης, ο Gavin Schmidt, διευθυντής του Ινστιτούτου Διαστημικών Σπουδών Goddard της NASA, εξήγησε ότι δεν θα βλέπουμε κάθε χρονιά νέα ρεκόρ, αφού η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζεται και από περιοδικές διακυμάνσεις όπως τα φαινόμενα Εl Niño και La Niña. Ανεξαρτήτως όμως αυτών των διακυμάνσεων, βλέπουμε ήδη, υπογράμμισε, το αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας σε «ακραίες βροχοπτώσεις, καύσωνες και αυξημένο κίνδυνο πλημμυρών – και όσο οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου συνεχίζονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα χειροτερεύουν».
Οι μετρήσεις θερμοκρασίας της NASA, παρά κάποιες ελαφρές διαφορές, συγκλίνουν με αυτές του Berkeley Earth, της ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για την Κλιματική Αλλαγή “Κοπέρνικος”, της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου και της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA), και όλες καταλήγουν ότι η θερμοκρασία του πλανήτη είναι η μεγαλύτερη από τότε που άρχισαν οι μετρήσεις. Οι μικρές διαφορές των μετρήσεων έχουν να κάνουν με διαφορετικές μεθοδολογίες και χρησιμοποιούμενα μοντέλα. Η ΝΟΑΑ π.χ. που ανακοίνωσε τις δικές της μετρήσεις επίσης στις 10 Ιανουαρίου υπολόγισε ότι η παγκόσμια θερμοκρασία της γήινης επιφάνειας ήταν 1,29 ° C πάνω από τον μέσο όρο του 20ου αιώνα και 1,47 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα.
Η NOAA μελέτησε επίσης τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που γίνονται πιο συχνά και καταστροφικά εξαιτίας της παγκόσμιας υπερθέρμανσης που προκαλεί η χρήση ορυκτών καυσίμων. Η υπηρεσία εντόπισε 27 μεγάλες καταστροφές στις ΗΠΑ το 2024 που οφείλονταν στην κλιματική αλλαγή, μεταξύ των οποίων μία ξηρασία, μια πλημμύρα, μία μεγάλη δασική πυρκαγιά, δύο χειμερινές καταιγίδες, πέντε τροπικούς κυκλώνες και 17 ισχυρές καταιγίδες, η κάθε μία από τις οποίες στοίχισε πάνω από ένα δισ. δολλάρια. Στο σύνολό τους προκάλεσαν υλικές απώλειες 182,7 δισεκατομμυρίων δολλαρίων και στοίχισαν τη ζωή σε τουλάχιστο 568 ανθρώπους. Για να πάρουμε μια ιδέα του ρυθμού επιτάχυνσης των φαινομένων αξίζει να σημειώσουμε ότι την περίοδο 1980 έως 2020 σημειώνονταν κατά μέσο όρο εννέα μεγάλες κλιματικές καταστροφές ετησίως, την τελευταία πενταετία όμως ο μέσος όρος ανέβηκε στις 23.
Η Rachel Cleetus, διευθύντρια Πολιτικής και επικεφαλής οικονομολόγος του προγράμματος για το κλίμα και την ενέργεια της Union of Concerned Scientists’ (UCS) υπογράμμισε σε μια δήλωσή της: «Τα ρεκόρ θερμοκρασίας της περασμένης χρονιάς και οι καταστροφές με απώλειες της τάξης των δισεκατομμυρίων συνιστούν τον ανησυχητικό προάγγελο αυτού που θα έρθει αν το έθνος αποτύχει να επενδύσει σε μια κλιματικά ανθεκτική οικονομία και να κάνει το δικό του μερίδιο σε ότι αφορά την μεγάλη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών που παγιδεύουν τη θερμότητα. Είναι ο καιρός για αυτούς που αποφασίζουν σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης και της οικονομίας να αναγνωρίσουν τα συγκλονιστικά οικονομικά κόστη και τις ανθρώπινες απώλειες από την καύση ορυκτών καυσίμων και να δεσμευθούν στην οικοδόμηση μιας ισχυρότερης και ασφαλέστερης οικονομίας που να δουλεύει με καθαρή ενέργεια». Η Cleetus κατήγγειλε επίσης έντονα τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων που μοιάζουν διατεθειμένες να πυρπολήσουν τον πλανήτη για να προστατεύσουν τα κέρδη τους και τους «ασπόνδυλους» πολιτικούς που έχουν στο τσεπάκι τους.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
