ΜΕΡΟΣ Α΄
Οι σιδερόφρακτες στρατιές του Χίτλερ απλώθηκαν σύντομα στον κορμό ολόκληρης της Ελλάδας. Πυκνό σκοτάδι καλύπτει τη χώρα του φωτός. Οι Γερμανοί κατέ κτησαν την Ελλάδα, μα δεν κατέκτησαν τους Έλληνες.
Μέσα σ’ εκείνη την κόλαση της σκλαβιάς ένας περή φανος λαός ξεδίπλωσε τις ιστορικές του μνήμες, παρα μέρισε κάθε πολιτική και ιδεολογική διαφορά και ορθώ θηκε ξανά μέσα από την τέφρα του για να συνεχίσει την εποποιΐα του. Έτσι οργάνωσε την ηρωϊκή Εθνική του Αντίσταση κατά του κατακτητή.
Αιχμή στον άνισο μα ιερό αγώνα στάθηκαν πάλι τα τιμημένα βουνά του Ολύμπου, των Πιερίων, του Βέρμιου, του Άθω, όπου αντιλάλησε και πάλι το κροτάλισμα των όπλων. Ήταν ο απόηχος κι αντίλαλος της κλεφτουριάς του ’21 και του ένδοξου Μακεδονικού Αγώνα.
Οι αντιστασιακές οργανώσεις.
Η αντίσταση του λαού στην τρομοκρατία του κατακτητή σε πανελλήνιο επίπεδο παίρνει συγκεκριμένη μορφή με τη συγκρότηση του Ε.Α.Μ. σε πολιτικό επίπεδο και του Ε.Λ.Α.Σ., του Ε.Δ.Ε.Σ και άλλων αντιστασιακών οργανώσεων σε επίπεδο ένοπλης πάλης. Ακαθοδήγητος αρχικά ο ελληνι κός λαός πλαισιώνει τις τάξεις των αντιστασιακών οργανώσεων αυθόρμη τα, αδύναμος να συμβιβαστεί με την πείνα, την καταπίεση και τη σκλαβιά.
Θα ήταν παράλειψη αν δεν τονιζόταν ο πρω ταγωνιστικός ρόλος του Κ.Κ.Ε στη νέα εποποιία, άσχετα με το γεγονός ότι επιχείρησε να μονοπω λήσει στη συνέχεια τον αντιστασιακό αγώνα του ελληνικού λαού.
Σήμερα που υπάρχει η απαραίτητη απόσταση από τα γεγονότα, και η έκρυθμη εκείνη αλλά συ νάμα ηρωϊκή περίοδος έχει μελετηθεί με επάρ κεια, διαπιστώνει κανείς τον αισχρό ρόλο των ξένων δυνάμεων, Αγγλίας και Γερμανίας, που
Ο Σμηνίτης Κουτρομπάς, πρώτος νεκρός της αεροπορίας στην Πιερία60
παγίδευσαν από την πλευρά τους – προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους – μεγάλη μερίδα του λαού μας και «έπαιξαν» τα διπλωματικά τους παιχνίδια σε βάρος της Μακεδονίας μας κατά τρόπο επαίσχυντο. Τόσο η Αγγλία όσο και η Γερμανία το 1942 υποσχέθηκαν με υπογραφή σχετικών μυστικών Συνθηκών τη Μακεδονία στους Βουλγάρους για να ταχθεί η Σόφια στο πλευρό τους!
Στον Όλυμπο η πρώτη αντιστασιακή ομάδα εμφανίζεται ήδη από τον Οκτώβρη του 1941 γύρω από το Λιτόχωρο με αρχηγό το Ζαχαρία Καρα κίτσιο. Νωρίτερα ο μπαρμπα Γιάννης Στάθης περιθάλπει ξεκομμένους Άγγλους και φροντίζει για την ασφαλή προώθησή τους προς την Αίγυπτο ή στην πατρίδα τους. Η ομάδα θα ανασυγκροτηθεί στη συνέχεια από το Λασάνη, που ξεκίνησε τη δράση του στην περιοχή της Χαλκιδικής και θα αναδειχθεί σε σημαντική οργανωτική φυσιογνωμία καθ’ όλη την διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στην περιοχή του Ολύμπου και των Πιερίων.
Η θεαματικότερη πράξη ήταν η επίθεση της ομάδας στις σιταποθήκες επισιτισμού στο Βαρικό στις 25 Μαρτίου του 1942. Οι χωρικοί του Λιτο χώρου, μπρος στο φάσμα της πείνας, με επικεφαλής τον Καρακίτσιο και την ομάδα του σπάζουν τις αποθήκες και αρπάζουν το σιτάρι και το καλα μπόκι, που με εξαιρετικό ζήλο συγκέντρωναν οι κατακτητές με τα ντόπια όργανά τους για τις ανάγκες τους.
Παρόμοια ενέργεια εκδηλώθηκε και στην Καρίτσα Πιερίας, που στοίχι σε τη ζωή δύο αναπήρων του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Καπετάν Κικίτσας – Καπετάν Νικήτας Συνεφάκης και Βαής
Στην Κατερίνη πρωτοστατούν στο έργο υπάλληλοι της Αγροτικής Τρά πεζας, από το φυτώριο της οποίας θα ξεπηδήσουν δύο ηγετικές φυσιογνω μίες της Αντίστασης, ο Σαράντης Πρωτοπαπάς, γνωστός με το ψευδώνυμο καπετάν Κικίτσας, και ο Λιβαδιώτης Κώστας Συνεφάκης, ο γνωστός ως καπετάν Νικήτας.
Ήδη η ομάδα του Λιτοχώρου αριθμεί πολλούς άνδρες. Μαζί τους και ο ιερέας του χωριού, ο Παπατσιτσιρί κος, που τελικά θα προσφέρει τη ζωή του ολοκαύτωμα στα χρόνια της Αντί στασης.
Θλιβερό στοιχείο αυτής της εποχής αποτελεί η εμφάνιση στην περιοχή μας, στα τέλη του 1942, μιας νέας ομάδας ενόπλων με αρχηγό το Βαή. Η ομάδα με τα αρχικά Υ.Β.Ε προτάσσει στους 61
σκοπούς της την «υπεράσπιση» της Βόρειας Ελλάδας.
Οι δύο ομάδες θα έρθουν αντιμέτωπες, αφού η δράση της Υ.Β.Ε θα απο καλύψει τελικά με γερμανικά έγγραφα, συνεργασία με τον κατακτητή.
Τα ορεινά χωριά της Πιερίας συμπαραστέκονται στους αγωνιστές. Γύρω στα μέσα του Φλεβάρη του 1943 στην περιοχή υπάρχει αξιόλογη δύναμη 450 ενόπλων και στη συνέχεια θα απλώσει τη συνεργασία της με παράλ ληλες ομάδες της Θεσσαλίας που δρουν στον Τίταρο, τα Καμβούνια και τα Χάσια.
2. Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΑΡΑΝΤΑ ΑΘΩΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ
Στα σημαντικότερα γεγονότα αυτής της εποχής στον τόπο μας είναι η ανατίναξη του Μεταλλείου της Μόρνας, που το είχαν επιτάξει οι Γερμανοί, και η μάχη στα Τάχνι στα (στη Μηλιά) με ηρωϊκό χαρακτήρα. Το τόλμημα αυτό το πλήρωσαν ακριβά άμαχοι Πιεριείς με 39 εκτελέσεις πατριωτών στο Σιδηροδρομικό Σταθμό, και το Δήμαρχο Αιμίλιο Ξανθόπουλο, έναντι δύο Γερμανών, που (κα κώς) εκτελέστηκαν από τους αντάρτες στο Μεταλλείο.
Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΤΑΧΝΙΣΤΑ
Οι Γερμανοί τον Απρίλη του 1943 θα επιδοθούν σε μια μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση στην Πιερία. Αυτό γί νεται ύστερα από τη φορτισμένη κατάσταση του Φεβρου αρίου και τη δράση των οργανωμένων ανδρών του ΕΛΑΣ, που στο μεταξύ έχουν ανατινάξει πολλές φορές τμήματα της σιδηροδρομικής γραμμής Κατερίνης – Λάρισας.
Επίθεση Γερμανών στο Λιτόχωρο
Στις 16 Απριλίου οι Γερμανοί εξαπολύουν επίθεση εναντίον του Λι τοχώρου. Στην Πλάκα αποβιβάζονται δυνάμεις με πυροβόλα όπλα, ενώ βομβαρδιστικά από τη Λάρισα χτυπούν το Λιτόχωρο. Το Μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου, το Μετόχι, ο Άγιος Ιωάννης, ο Προφήτης Ηλίας, οι Άγιοι Απόστολοι ανατινάζονται ή καίγονται ως κρυσφήγετα ανταρτών. Παράλ ληλα διατάσσονται να συγκεντρωθούν στην πλατεία του χωριού όλοι οι άνδρες.
Εκατοντάδες όμηροι συλλαμβάνονται και μεταφέρονται στην Κατερίνη και στη συνέχεια στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη, ενώ η πλατεία Λιτοχώρου βάφεται με αίμα. 62
Στα Τάχνιστα
Στη δυτική πλευρά της Πιερίας οι Γερμανοί προωθούνται επίσης για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Ανήμερα των γεγονότων του Λιτοχώρου ένα γερμανικό τάγμα βαδίζει προς το Κολοκούρι και στρατωνίζεται ύστερα από κάποια αψιμαχία στο χωριό Τάχνιστα, τη σημερινή Κάτω Μηλιά, στο σχολικό κτίριο και τον αυλόγυρο της Εκκλησίας.
Τη νύχτα της 18ης Απριλίου οι αντιστασιακές δυνάμεις επιτίθενται στους στρατωνισμένους Γερμανούς και γίνεται ολονύκτια σύγκρουση σώμα με σώμα. Γερμανικές ενισχύσεις όμως που φτάνουν από την Κατερί νη το πρωί της 19ης Απριλίου υποχρεώνουν τους μαχητές να αποσυρθούν στα υψώματα πάνω από τα Τάχνιστα. Εκεί διεξάγεται σφοδρότατη μάχη. Αφού καθηλώθηκαν για αρκετή ώρα οι υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις, υπο χρέωσαν στη συνέχεια τους μαχητές να αποσυρθούν προς τη Μόρνα και τη Φτέρη, ενώ στο πεδίο της μάχης αριθμήθηκαν 40 γερμανοί νεκροί και 18 έλληνες.
Η ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΡΝΑ
Στις δραστηριότητες των τελευταίων μηνών του 1943 συγκαταλέγεται μια σειρά σαμποτάζ στις οδικές αρτηρίες, καθώς και συχνές συγκρούσεις με τμήματα Γερμανών σε διάφορα χωριά. Η σημαντικότερη σύγκρουση έγινε γύρω από το δασαρχείο της Μόρνας στις 21 Δεκεμβρίου 1943, όπου οι Γερμανοί περικύκλωσαν το διοικητή της 10ης Μεραρχίας Καλαμπαλί κη, το Λασάνη και τους άνδρες τους.
Ύστερα από φονικότατη μάχη, οι έγκλειστοι αντάρτες στο δασαρχείο κατόρθωσαν να διασπάσουν το γερμανικό κλοιό και να αποσυρθούν στα δασωμένα όρη. Στο πεδίο της μάχης οι Γερμανοί άφησαν αρκετούς νε κρούς. Από την πλευρά των Ελλήνων σκοτώθηκαν οκτώ.
Μετά τη μάχη οι Γερμανοί σκόρπισαν φωτιά παντού. Όλη η ανατολική πλευρά των Πιερίων μετατράπηκε σε φλεγόμενο δάσος. Τα χωριά πυρπο λήθηκαν και οι αρχές κατοχής πανηγύριζαν τη συντριβή του ΕΛΑΣ στα Πιέρια. Μα μετά από δύο μέρες, ανήμερα των Χριστουγέννων, οι μαχητές των βουνών ξαναχτύπησαν με ανατινάξεις τρένων, φορτηγών αυτοκινή των και Γερμανών μοτοσι κλετιστών.
Έτσι κλείνουν οι συ γκρούσεις το έτους 1943. Οι απώλειες στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα ανέρχονται σ’ όλα τα πεδία των μαχών σε
Ανατιναγμένα τμήματα της σιδηροδρομικής γραμμής έξω από την Κατερίνη63
600 Γερμανούς και 64 Έλληνες.
Το 1944 θα ανατείλει με αισιόδοξα μηνύματα από το ευρύτερο μέτωπο, όπου οι Γερμανοί αρχίζουν να υποχωρούν. Ήδη τα αντιστασιακά κινήματα που είχαν εκδηλωθεί σ’ όλες τις βαλκανικές χώρες καθήλωσαν σημαντικές δυνάμεις των εχθρών, που ήταν τόσο απαραίτητες για τη συμμετοχή τους στα φλεγόμενα μέτωπα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μα η κατοχή συνεχίζεται και η πάλη στην κατεχόμενη Πιερία, όπως και σ’ όλη την Ελλάδα, θα συνεχιστεί με σαμποτάζ, επιθέσεις, ανατινάξεις γεφυρών, αλλά και με ελληνικό αίμα (όπως του Καρακίτσιου που τον πα γίδεψαν στο Λιτόχωρο), με φλόγες, με καταστροφές και ερείπια.
Το φονικό στον Τρίλοφο
Με αμείωτη όμως την αγωνιστική του διάθεση ο λαός, που είχε παλέ ψει εναντίον της τριπλής κατοχής Γερμανών, Ιταλών, Βουλγάρων, των ντόπιων συνεργατών και των ανερμήνευτων (τότε) κατά πολύ διαθέσε ων των Άγγλων και Σοβιετικών, θα γευτεί την απελευθέρωσή του ύστε ρα από τη συντριβή των δυνάμεων του Άξονα. Η Πιερία πρόσφερε βορά στον αιμοχαρή Λόχερ δεκάδες θύματα στο Λιτόχωρο, στον Άγιο Δημήτριο, στο αερο δρόμιο έξω από την Κατερίνη, στο Σιδηρο δρομικό Σταθμό, στην ύπαιθρο γενικά, με αποκορύφωμα τον απαγχονισμό 13 κατοί κων του Τριλόφου. Μάλιστα ο Λόχερ που, ανικανοποίητος, πυροβόλησε τους απαγχο νισμένους με τη «χαριστική βολή» στο κε φάλι. Μάταια ο δύσμοιρος πατέρας τριών παιδιών του στην αγχόνη παρακαλούσε το Λόχερ να αφήσει ελεύθερο έναν από τους γιους του και να κρεμάσει στη θέση του τον ίδιο!
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ 1944
Τον Οκτώβρη του ’44 οι δυνάμεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, ύστερα από τη συμφωνία της Καζέρτας, θα μπουν κάτω από τη διοίκηση των Άγγλων, για να χτυπήσουν τους Γερμανούς που ήδη αποχωρούν από τη χώρα μας συμπτυσσόμενοι προς το βορρά.
Στις 12 Οκτώβρη η Αθήνα είναι ελεύθερη ύστερα από τρία χρόνια βά ναυσης κατοχής. Οι τελευταίες οπισθοφυλακές των Γερμανών θα χτυπη θούν στην πορεία τους προς το βορρά.
Οι Γερμανοί θα εγκαταλείψουν την Κατερίνη στις 16 Οκτωβρίου 1944, μέσα σε κλίμα ανακούφισης του κατεχόμενου λαού. Η πόλη θα γιορτάσει
Το μνημείο των 13 εκτελεσθέντων
στον Τρίλοφο64
(σε διπλή γιορτή) τη δικαίωση του Αγώνα της, που με αυτοθυσία, γενναι ότητα και πείσμα διεξήγαγε από τις βουνοκορφές του Ολύμπου και των Πιερίων, χωρίς διακοπή, επί τρία και πλέον χρόνια.
Στις τάξεις του αγώνα συντάχθηκε ανυστερόβουλα, αγωνίστηκε και συμπαραστάθηκε αγνά και ακαθοδήγητα μεγάλη μάζα του λαού, για να απαλλαχθεί η χώρα από τη νέα της εθνική περιπέτεια.
Βέβαια, τόσο οι κατακτητές όσο και οι «σύμμαχοι» κατόρθωσαν κατά καιρούς να διασπάσουν την ενιαία Εθνική Αντίσταση, να διχάσουν το λαό, ακόμα και να οδηγήσουν σε αιματηρές συγκρούσεις τις κορυφαίες αντι στασιακές οργανώσεις.
Πέρα όμως από τις όποιες αντιθέσεις, το έπος της Εθνικής Αντίστασης ανήκει σ’ όλο τον ελληνικό λαό κι όχι μόνο στους ηγέτες, που με διαμορ φωμένη πολιτική συνείδηση υπηρετούσαν, πέρα από την ιδέα της λευτε ριάς, μελλούμενες πολιτικές εξελίξεις, του χώρου τους.
Από το νέο βιβλίο του συνεργάτη μας Γ.Ρ. «Συνοπτική ιστορία της Πιερίας»
Ακολουθεί στο επόμενο ο εμφύλιος πόλεμος
Ακολουθήστε το 
