Η αυξανόμενη πολιτική πόλωση και δυσπιστία οδηγεί σε αδιέξοδο απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις. Η άνιση αναπτυξιακή πρόοδος αφήνει πίσω τους φτωχότερους, επιδεινώνει την ανισότητα και υποδαυλίζει την πολιτική πόλωση σε παγκόσμια κλίμακα. Το αποτέλεσμα είναι ένα επικίνδυνο αδιέξοδο που πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως με συλλογική δράση, σύμφωνα με νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από το Πρόγραμμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP).
Η έκθεση για την ανθρώπινη ανάπτυξη 2023/24, με τίτλο «Σπάζοντας το Αδιέξοδο: Επανοραματιζόμαστε την συνεργασία σε ένα πολώμένο κόσμο», αποκαλύπτει μια ανησυχητική τάση: η ανάκαμψη του παγκόσμιου Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (σ.σ. Ο όρος Ανθρώπινη Ανάπτυξη αντικατοπτρίζει το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα μιας χώρας, την εκπαίδευση και το προσδόκιμο ζωής) ήταν μερική, ελλιπής και άνιση.
«Η φετινή «Έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη» διερευνά τις ρίζες της πόλωσης και τον καταστροφικό αντίκτυπό της στη βιώσιμη ανάπτυξη» ανέφερε ο Αντόνιο Γκουτέρες
Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης προβλέπεται να φθάσει σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ το 2023 μετά από απότομη πτώση κατά τη διάρκεια του 2020 και του 2021. Αλλά αυτή η πρόοδος είναι βαθιά άνιση. Οι πλούσιες χώρες βιώνουν επίπεδα ρεκόρ στην ανθρώπινη ανάπτυξη, ενώ οι μισές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου παραμένουν κάτω από το προ κρίσης επίπεδο προόδου τους. Δηλαδή δεν δείχνουν καμία τάση ανάκαμψης.
Το εκρηκτικό μείγμα που διαπιστώνει το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών
Οι παγκόσμιες ανισότητες επιδεινώνονται από τη σημαντική οικονομική συγκέντρωση σε λίγους. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, σχεδόν το 40% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών συγκεντρώνεται σε τρεις ή λιγότερες χώρες – και το 2021 η κεφαλαιοποίηση της αγοράς καθεμιάς από τις τρεις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο ξεπέρασε το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν πάνω από το 90% των χωρών εκείνης της χρονιάς.
«Το διευρυνόμενο χάσμα ανθρώπινης ανάπτυξης που αποκαλύπτεται από την έκθεση δείχνει ότι η τάση δύο δεκαετιών της σταθερής μείωσης των ανισοτήτων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών έχει πλέον αντιστραφεί. Παρά τις βαθιά διασυνδεδεμένες παγκόσμιες κοινωνίες μας, υστερούμε. Πρέπει να αξιοποιήσουμε την αλληλεξάρτησή μας καθώς και τις δυνατότητές μας για να αντιμετωπίσουμε τις κοινές και υπαρξιακές μας προκλήσεις και να διασφαλίσουμε την ικανοποίηση των προσδοκιών των ανθρώπων», δήλωσε ο Αχίμ Στάινερ, επικεφαλής του Προγράμματος του ΟΗΕ για την ανάπτυξη».
«Δαπανούμε υπερβολικά ποσά σε προϋπολογισμούς άμυνας, χωρίς να χρηματοδοτούμε τη μάχη κατά των κυριότερων παραγόντων κινδύνου του 21ου αιώνα: ανισότητες, κλιματική αλλαγή, εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο, επόμενη πανδημία»
Συνέχισε λέγοντας θέτωντας τα πράγματα στη σωστή τους βάση «Αυτό το αδιέξοδο έχει σημαντικό ανθρώπινο φόρο αίματος. Η αποτυχία της συλλογικής δράσης για την προώθηση της δράσης για την κλιματική αλλαγή, την ψηφιοποίηση ή τη φτώχεια και την ανισότητα όχι μόνο εμποδίζει την ανθρώπινη ανάπτυξη, αλλά επιδεινώνει την πόλωση και διαβρώνει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και τους θεσμούς παγκοσμίως».
Η αποπαγκοσμιοποίηση δεν είναι ούτε εφικτή ούτε ρεαλιστική στον σημερινό κόσμο και η οικονομική αλληλεξάρτηση παραμένει υψηλή
Η έκθεση επισημαίνει ότι καμία περιοχή δεν είναι κοντά στην αυτάρκεια, καθώς όλες βασίζονται σε εισαγωγές από άλλες περιοχές σε ποσοστό 25% ή περισσότερο τουλάχιστον ενός σημαντικού τύπου αγαθών και υπηρεσιών. Κάτι που επηρεάζει και την κλιματική αλλαγή.
«Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη πόλωση και διαίρεση, η παραμέληση της επένδυσης του ενός στον άλλον αποτελεί σοβαρή απειλή για την ευημερία και την ασφάλειά μας. Οι προστατευτικές προσεγγίσεις δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις πολύπλοκες, διασυνδεδεμένες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης πανδημιών, της κλιματικής αλλαγής και της ψηφιακής ρύθμισης», πρόσθεσε ο Στάινερ.
«Δεκαπέντε χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων μιας λαϊκιστικής κυβέρνησης (σ.σ. Βλέπε Alt Right), το κατά κεφαλήν ΑΕΠ βρέθηκε να είναι κατά 10% χαμηλότερο από ό,τι θα μπορούσε να είναι σε ένα σενάριο μη λαϊκιστικής κυβέρνησης»
«Τα προβλήματά μας είναι αλληλένδετα και απαιτούν εξίσου αλληλένδετες λύσεις. Με την υιοθέτηση μιας ατζέντας με γνώμονα τις ευκαιρίες που δίνει έμφαση στα οφέλη της ενεργειακής μετάβασης και της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάπτυξη των ανθρώπων, έχουμε την ευκαιρία να ξεφύγουμε από το σημερινό αδιέξοδο και να αναζωπυρώσουμε τη δέσμευση για ένα κοινό μέλλον».
Το παράδοξο της Δημοκρατίας: Μπορεί οι 9 στους 10 να υποστηρίζουν την Δημοκρατία, αλλά πάνω από τους μισούς υποστηρίζουν πολιτικούς που την υπονομεύουν
Η έκθεση υποστηρίζει ότι η προώθηση της διεθνούς συλλογικής δράσης παρεμποδίζεται από ένα αναδυόμενο «Παράδοξο της Δημοκρατίας»: ενώ 9 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως υποστηρίζουν τη δημοκρατία, πάνω από τους μισούς από τους ερωτηθέντες σε παγκόσμιες έρευνες εκφράζουν την υποστήριξή τους σε ηγέτες που μπορεί να την υπονομεύσουν παρακάμπτοντας θεμελιώδεις κανόνες της δημοκρατικής διαδικασίας, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που αναλύονται στην έκθεση.
Οι μισοί από τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην έρευνα παγκοσμίως αναφέρουν ότι δεν έχουν καθόλου ή έχουν περιορισμένο έλεγχο της ζωής τους και πάνω από τα δύο τρίτα πιστεύουν ότι έχουν μικρή επιρροή στις αποφάσεις της κυβέρνησής τους.
Η πολιτική πόλωση αποτελεί επίσης μια αυξανόμενη ανησυχία με παγκόσμιες επιπτώσεις. Μαζί με το αίσθημα αδυναμίας, λένε οι συντάκτες της έκθεσης, τροφοδοτεί πολιτικές προσεγγίσεις που στρέφονται προς τα μέσα. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την παγκόσμια συνεργασία που απαιτείται για την αντιμετώπιση επειγόντων ζητημάτων όπως η απαλλαγή των οικονομιών μας από τον άνθρακα, η κατάχρηση των ψηφιακών τεχνολογιών και οι συγκρούσεις, που χρειάζονται εξωστρέφεια.
«Σε μια εποχή όπου οι χώρες οφείλουν να εργαστούν από κοινού, μετατρέπουμε τους εταίρους μας, τους οποίους έχουμε ανάγκη, σε εχθρούς»
Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό υπό το πρίσμα των θερμοκρασιών ρεκόρ του 2023, οι οποίες υπογραμμίζουν την άμεση ανάγκη ενωμένης δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης ή στην έλευση της τεχνητής νοημοσύνης ως νέου και ταχέως εξελισσόμενου τεχνολογικού ορίου με ελάχιστα ή καθόλου ρυθμιστικά δίχτυα προστασίας.
Η έκθεση ζητά μια νέα γενιά «παγκόσμιων δημόσιων αγαθών»
Ο ΟΗΕ προτείνει τέσσερις τομείς για άμεση δράση.
- Πλανητικά δημόσια αγαθά (σ.σ. Ναι. Η συζήτηση μετακυλίεται σε επίπεδο πλανήτη, καθώς πλέον το επίδικο είναι η επιβίωση του πλανήτη από την ανθρώπινη παρουσία), για τη σταθερότητα του κλίματος, καθώς αντιμετωπίζουμε τις πρωτοφανείς προκλήσεις της Ανθρωπόκαινου εποχής
- Ψηφιακά παγκόσμια δημόσια αγαθά, για μεγαλύτερη ισότητα στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για δίκαιη ανάπτυξη κάθε ανθρώπου
- Νέους και διευρυμένους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας κατεύθυνσης στη διεθνή συνεργασία που συμπληρώνει την ανθρωπιστική βοήθεια και την παραδοσιακή αναπτυξιακή βοήθεια προς τις χώρες με χαμηλό εισόδημα
- Μείωση της πολιτικής πόλωσης μέσω νέων προσεγγίσεων διακυβέρνησης που επικεντρώνονται στην ενίσχυση της φωνής των ανθρώπων στη διαβούλευση και στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης
Σε αυτό το πλαίσιο, η πολυμερής συνεργασία διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο, υποστηρίζει η έκθεση, διότι οι διμερείς δεσμεύσεις δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τον αναπόφευκτα πλανητικό χαρακτήρα της παροχής παγκόσμιων δημόσιων αγαθών.
Τα στοιχεία της έκθεσης σε μικρά
Το 2023 και οι 38 χώρες που είναι μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) πέτυχαν υψηλότερες βαθμολογίες του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI) σε σύγκριση με τα επίπεδά τους το 2019. Μεταξύ των 35 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (ΛΑΧ) που παρουσίασαν μείωση του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης το 2020 ή/και το 2021, περισσότερες από τις μισές (18 χώρες) δεν έχουν ακόμη ανακάμψει στα επίπεδα του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του 2019.
Όλες οι αναπτυσσόμενες περιοχές δεν έχουν επιτύχει τα αναμενόμενα επίπεδα του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης με βάση την τάση πριν από το 2019. Φαίνεται ότι έχουν μετατοπιστεί σε χαμηλότερη τροχιά του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, γεγονός που υποδηλώνει πιθανές μόνιμες οπισθοδρομήσεις στη μελλοντική πρόοδο της ανθρώπινης ανάπτυξης.
«Την πρώτη φορά που είδα τα αποτελέσματα, ζήτησα από την ομάδα να επαληθεύσει τα δεδομένα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Πέδρο Κονσεϊσάο, αρμόδιος για την έκθεση
«Διαπιστώνουμε πως τα πιο φτωχά και πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας μας έχουν αφεθεί να μείνουν πίσω», ενώ οι στόχοι του ΟΗΕ για την ανάπτυξη το 2030 είναι κανείς να μην ξεχαστεί, αρχίζοντας «από εκείνους που είναι πιο πίσω στη σειρά», ανέφερε. Στο τέλος της κατάταξης βρίσκονται η Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Πάνω από τις μισές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες δεν έχουν ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πανδημίας, στην πλειονότητά τους στην αφρικανική ήπειρο.
