Η Πρώτη Κατοχική Κυβέρνηση Τσολακόγλου – Οι πρώτες αντιδράσεις του λαού κλπ.

Του Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα, π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.

Περίληψη Προηγούμενου: Οι Έλληνες από τις πρώτες μέρες έκαναν από μόνοι τους αυτό που θεωρούσαν ότι έπρεπε να κάνουν. Φυγάδευαν τους Εγγλέζους, στην αρχή για την Κρήτη ενώ αργότερα μέσω Τουρκίας φυγάδευσαν όσους είχαν ξεμείνει στην κατεχόμενη χώρα. Εκδήλωναν τη συμπάθεια και αγάπη τους στους Εγγλέζους αιχμαλώτους κάθε φορά που καμιόνια γερμανικά περνούσαν στους δρόμους της Αθήνας. Συνέλεγαν πληροφορίες για κινήσεις του εχθρού (π.χ. μετακινήσεις μονάδων, ξεφόρτωμα υλικών και οπλισμού στα τραίνα, στα πλοία στον Πειραιά κλπ), έβαφαν τους τοίχους με γαλάζια χρώματα.. Αποτέλεσμα αυτών των δράσεων ήταν να υπάρξει αυστηρή ανακοίνωση από τον Γερμανό φρούραρχο Αθηνών και περιορισμός της κίνησης τις νυκτερινές ώρες.

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ – ΤΟ ΚΚΕ. (Συνέχεια)

            Οι παλιοί πολιτικοί μετά την κατάρρευση του μετώπου και την είσοδο των κατακτητών άρχισαν να κινούνται για την επανασύσταση έστω και υποτυπωδώς των προπολεμικών κομμάτων. Ο Θεμ. Σοφούλης με υπαρχηγό τον Στρατηγό Στυλιανό Γονατά επανασύστησε το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Το Λαϊκό κόμμα, που στο μεταξύ είχε διασπασθεί σε τέσσερις ομάδες, είχε τέσσερις αρχηγούς: Τον Ντίνο Τσαλδάρη, τον Στ. Στεφανόπουλο, τον Π. Μαυρομιχάλη και τον Ι. Θεοτόκη. Τέλος υπήρχαν τα τρία προσωπικά κόμματα, του Γ. Καφαντάρη, του Γ. Παπανδρέου και του Π. Κανελλόπουλου. Αυτοί όλοι αποτελούσαν, όπως αναφέρει ο ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 2011(1973), τόμ. 1, σελ. 140, «τους παλιούς άρχοντες της πολιτικής ζωής» που παρόλον ότι είχε εξασθενίσει η δύναμή τους «διέθεταν άφθονα στελέχη, ισχυρά μέσα.. για να ανακτήσουν την επιρροή τους…» πλην του Π. Κανελλόπουλου που, εκτός του νεαρού της ηλικίας, ήταν Υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είχε υπηρετήσει ως εθελοντής στρατιώτης στο μέτωπο. Κάποια μικρά κόμματα, πολιτικές ομάδες που είχαν εμφανιστεί πριν από το 1936 με διάφορα ονόματα (π.χ. Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος κλπ.) και είχαν διαλυθεί από την 4^η Αυγούστου, άρχισαν μετά την εγκατάσταση των κατακτητών να εμφανίζονται δειλά-δειλά.. Υπήρχε, βεβαίως, και η εξόριστη κυβέρνηση η οποία μέσω Κρήτης έφθασε στο Κάιρο, όπου βρισκόταν το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Ήταν η επίσημη Ελληνική Κυβέρνηση στην οποία είχαν διαπιστευμένους πρεσβευτές οι Σύμμαχοι (ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση, Μεγάλη Βρετανία κλπ).

            Οι παλαιοπολιτικοί ηγέτες με το που έπεσε η δικτατορία του Μεταξά, έστω και αν η Ελλάδα είχε υποδουλωθεί, έθεσαν ως πρώτο στόχο το πώς μετά την απελευθέρωση δεν θα επέστρεφε ο Βασιλιάς αλλά και πώς αυτοί θα είχαν το πάνω χέρι. Όπως λέει ο Ζαλοκώστας,  «ο πολιτικός κόσμος δεν ένοιωσε όσο ο λαός βαθιά, σαν εθνική συμφορά, την Κατοχή, επειδή τους απάλλαξε από τη Δικτατορία    ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ 1988(1949),σελ. 31. Οι βενιζελικοί, κυρίως πολιτικοί ηγέτες της πρώτης γραμμής, όπως ο Σοφούλης και ο Καφαντάρης, “..τυφλωμένοι από το πάθος κατά του «επίορκου βασιλιά».. δεν αντιλαμβάνονται τη σταδιακή κατάρρευση και αποσύνθεση μιας ολόκληρης κοινωνίας, από την πείνα που θεριεύει, από τον φόβο και την ταπείνωση των ξεχασμένων από όλους σκλάβων. (ΜΑΚΡΗΣ-ΣΤΑΪΚΟΣ,Π., 2000, σελ. 109). 

            Οι αρχηγοί των Αστικών κομμάτων έδειξαν στις αρχές της κατοχής μεγάλη επιφύλαξη για την αντίσταση και «..χωρίς κανείς να αμφισβητεί τον πατριωτισμό τους… χαρακτήριζαν, αρχικά, ολέθριο για τον λαό τον αγώνα.. Ορισμένοι μάλιστα θεωρούσαν σφάλμα το ΟΧΙ της 28^ης Οκτωβρίου 1940 και της 6ης Απριλίου 1941, το οποίο μπορούσε και έπρεπε να αποφευχθεί (Σ.Σ. Εννοεί το ότι η Ελληνική Κυβέρνηση δεν επέτρεψε την είσοδο των Γερμανών και αμύνθηκε στα στενά του Ρούπελ). (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 2011(1973), τόμ. 1, σελ. 144. Ο σημαντικός αυτός  ΕΑΜίτης αλλά όχι κομμουνιστής Ιστορικός, αναφέρει, μάλιστα, την περίπτωση του μαχητικότερου από τους παλαιοπολιτικούς ηγέτη, του Γ. Καφαντάρη, ακραιφνούς Βενιζελικού Φιλελεύθερου και αντιβασιλικού, ο οποίος είχε εκμυστηρευτεί στον Π.Κανελλόπουλο ότι: «..η 28^η  Οκτωβρίου 1940, θα ήτο ίσως δυνατόν να είχε, διά καλυτέρων χειρισμών αποτραπεί, και ότι η επίθεσις του Χίτλερ την 6^ην Απριλίου 1941 θα ήτο οπωσδήποτε δυνατόν να είχε προληφθεί.. και εθεώρει την πολιτική του Μεταξά και των διαδόχων του έναντι της Ιταλίας και της Γερμανίας ως υπερβολικά απερίσκεπτον!». 

            Παρόλα αυτά, την κρίσιμη αυτή περίοδο, Απριλίου-Σεπτεμβρίου, υπήρχαν κάποιες ζυμώσεις, κάποιες συζητήσεις των παλαιοκομματικών πολιτικών και μεταξύ τους αλλά και με το ΚΚΕ, το οποίο μετά τις δύο «Ολομέλειες» του καλοκαιριού, την 6^η του Ιουλίου και την 7^η του Σεπτεμβρίου 1941, και την απόκτηση «καθαρόαιμης» καθοδήγησης άρχισε την ανασυγκρότηση, που ήταν το μόνο πράγμα που το απασχολούσε την περίοδο εκείνη, πήρε την πρωτοβουλία να έλθει σε επαφή μαζί τους. Στους δρόμους της Αθήνας στο μεταξύ έπεφταν οι πρώτοι νεκροί Έλληνες αντιστασιακοί πατριώτες. Περίπου τον Αύγουστο του 1941 άρχισε κάτι να κινείται. Οι παλαιοκομματικοί Αστοί πολιτικοί αδιαφορώντας για το πνεύμα αντίστασης που άρχισε ήδη να εκδηλώνεται στο Λαό από μόνο του «..επέδειξαν μία «παθητική και μυωπική νοοτροπία..» καθώς ήταν προσκολλημένοι στα παλιά κλισέ «..να μην ξαναγυρίσει ο βασιλιάς Γεώργιος». Το ΚΚΕ, από την άλλη πλευρά συνέλαβε έγκαιρα τις διαθέσεις του Ελληνικού λαού και αφού εξασφάλισε μια ικανοποιητική ανασυγκρότηση του κομματικού μηχανισμού του προχώρησε με βήματα προσεκτικά στην αξιοποίηση του πνεύματος αντίστασης του ελληνικού λαού μέσα βέβαια «..στο πλαίσιο μιας οργανώσεως που θα ήλεγχε το ίδιο» (ΖΑΟΥΣΗΣ 2015- (1987) , σελ. 329). 

            Το ΚΚΕ με πολύ προσεκτικά βήματα άρχισε να «ανιχνεύει  το πεδίο». Δεν ήθελε να εμφανίζεται το ίδιο γιατί ήξερε την επιφυλακτικότητα που οι αστοί πολιτικοί και οι πολίτες από την εποχή του Βενιζέλου είχαν γι’ αυτό. Και ιδιαίτερα οι πρόσφυγες οι οποίοι, στο μεταξύ, μάθαιναν τη θέση που το ΚΚΕ είχε στη Μικρασιατική εκστρατεία. Εμφανιζόταν την περίοδο αυτή το ΚΚΕ να μην το ενδιαφέρει το παρελθόν και οι αντιλήψεις όσων προσήγγιζε. Στρέφονταν προς όλους τους Έλληνες -όπου και αν ανήκαν πολιτικά- ακόμη και σε τεταρταΑυγουστιανούς. Εξάλλου, αυτό που το ενδιέφερε ήταν στο νέο εγχείρημα να έχει την κυριαρχία, να είναι, όπως είχε αποφασιστεί στην 7^η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, στις αρχές του Σεπτεμβρίου 1941, «..ο εγκέφαλος και η ραχοκοκκαλιά της οργάνωσης..».  Σε στελέχη του που δεν ήταν ευρέως γνωστά και «εκτεθειμένα» όπως ο Λευτέρης Αποστόλου και ο Θανάσης Χατζής ή ήταν γνωστοί ως άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο Δ. Γληνός, ανέθεσε το κόμμα τη βολιδοσκόπηση  του παλαιοκομματικού, πολιτικού και στρατιωτικού, προσωπικού. Ο Αποστόλου συναντήθηκε με τον απότακτο «δημοκρατικό» Συνταγματάρχη Σαράφη, γνωστό κινηματία που συμμετείχε σε όλα τα στρατιωτικά κινήματα από το Γουδί και μετά, και του μετέφερε την πρόταση του ΚΚΕ για σχηματισμό μιας οργάνωσης ελεγχόμενης από όλα τα κόμματα που θα συμμετείχαν, για παθητική αντίσταση, διενέργεια σαμποτάζ κλπ. Αφού του ανέφερε μάλιστα ότι είχε ενημερωθεί σχετικά και ο Συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής, αριστερών αποκλίσεων αλλά και έμπιστος των μυστικών υπηρεσιών των Άγγλων, του ζήτησε να ενημερώσει τους πολιτικοστρατιωτικούς ηγέτες του τότε δημοκρατικού-αντιβασιλικού κόσμου.

                                                                                                (Συνεχίζεται)

Του Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα, π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.