Σε μαζική φυγή από τον εργασιακό βίο οδηγεί -μεταξύ άλλων- ο φόβος για αύξηση των ορίων ηλικίας από αρχές του 2027. Οι νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης, μόνο για το α’ τρίμηνο 2025, αγγίζουν τις 50.000.
48.041 νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης το πρώτο τρίμηνο
Με την Ελλάδα να βρίσκεται σε τροχιά δημογραφικής συρρίκνωσης η ολοκλήρωση του εργασιακού βίου έρχεται όλο και πιο μακριά, όλο και πιο αργά… Η γήρανση του πληθυσμού και η πίεση στα ασφαλιστικά ταμεία ωθούν τις κυβερνήσεις προς πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης σε μεγαλύτερες ηλικίες με τις ευλογίες και διεθνών οργανισμών.
Τι δείχνουν τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και της Eurostat
Στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τις προοπτικές της απασχόλησης για το 2025 (OECD Employment Outlook 2025), για την Ελλάδα, διαβάζουμε πως «το δυνητικό κέρδος στην ετήσια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ από την κινητοποίηση του εργατικού δυναμικού των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας θα μπορούσε να είναι σημαντικό», με τον Οργανισμό να στρώνει το «χαλί» για αυτό που έρχεται.
Τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat είναι αποκαλυπτικά και πέραν κάθε αμφισβήτησης. Καταγράφουν σημαντική αύξηση στη μέση διάρκεια του εργασιακού βίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος 2024. Σύμφωνα με τα δεδομένα, ένα άτομο ηλικίας 15 ετών και άνω στην ΕΕ αναμένεται να εργαστεί κατά μέσο όρο 37,2 χρόνια στη διάρκεια της ζωής του, παρουσιάζοντας αύξηση 2,4 ετών σε σύγκριση με το 2014, όταν ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 34,8 χρόνια.
Μαζική φυγή προς τη σύνταξη και το 2025
Έχοντας τα παραπάνω δεδομένα, σύμφωνα με στοιχεία του καθηγητή του ΕΚΠΑ και πρόεδρο της ΕΝΥΠΕΚΚ Αλέξη Μητρόπουλου, στην Ελλάδα, μόνο τους πρώτους τρεις μήνες του 2025 υποβλήθηκαν συνολικά 48.041 νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης.
Σύμφωνα με τη «Μηνιαία Απεικόνιση Απονομών Κύριων Συντάξεων» του Πληροφοριακού Συστήματος του e-ΕΦΚΑ «ΑΤΛΑΣ» για ολόκληρο το 2024, τη συνταξιοδότηση επέλεξαν 197.228 εργαζόμενοι, δηλαδή 6.860 περισσότεροι από το προηγούμενο έτος (2023). Από ιδρύσεως του ΕΦΚΑ το 2017 έως και σήμερα, τα έτη της μαζικής φυγής στη συνταξιοδότηση ήταν τα έτη 2021, 2022 και 2024.
Η φυγή στην έξοδο από τον εργασιακό βίο συνεχίζεται και το 2025 με τους ίδιους ρυθμούς, σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε ο καθηγητής. Σύμφωνα με την 55η Έκθεση του Πληροφοριακού Συστήματος «ΑΤΛΑΣ» του e-ΕΦΚΑ και τη «Μηνιαία Απεικόνιση Συνταξιοδοτικών Αιτήσεων» για τον Μάρτιο 2025 (που αποτελούν τα πλέον πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία), οι νέες αιτήσεις που υποβλήθηκαν για συνταξιοδότηση τον Ιανουάριο του 2025 ανέρχονται σε 15.896, τον Φεβρουάριο 2025 σε 16.336 και τον Μάρτιο 2025 σε 15.809, δηλαδή αθροιστικά για το α’ τρίμηνο του 2025 οι νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης ανήλθαν σε 48.041.
Οι βασικές αιτίες προς την έξοδο από τον εργασιακό βίο
Σύμφωνα με επιστημονική έρευνα της ΕΝΥΠΕΚΚ, οι τέσσερις βασικές αιτίες που οδηγούν τους περισσότερους εργαζόμενους να επιλέξουν τη συνταξιοδότηση είναι οι εξής:
- Ο φόβος για αύξηση των ορίων ηλικίας την 1-1-2027. Η «ρήτρα προσδοκίμου» που προβλέπει ο ν. 4336/2015 (υποπερ.Ε3. σελ. 982) αποτελεί μόνιμη απειλή για τους ασφαλισμένους τα επόμενα χρόνια.
- Ο φόβος για αλλαγή επί τα χείρω του θεσμικού πλαισίου για εξαγορά πλασματικού χρόνου (σπουδών, στρατού, τέκνων κ.ά.).
- Η αλλαγή τού τρόπου υπολογισμού των συνταξίμων αποδοχών επί τα χείρω από 1-1-2025 (και κατά παράταση από 1-1-2026).
- Η δυνατότητα απασχόλησης των συνταξιούχων με ευνοϊκότερες συνθήκες απασχόλησής τους σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Ώρα αποφάσεων
Η κυβέρνηση θα κληθεί στο τέλος του 2026 να αποφασίσει για το αν και πώς θα αυξηθούν τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στη χώρα μας από 1/1/2027, με βάση τις εξελίξεις στο προσδόκιμο ζωής. Δηλαδή, θα εξεταστεί η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών. Με αυτή τη σύνδεση λειτουργούν ήδη σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες και, όταν ανεβαίνει το προσδόκιμο ζωής, γίνεται και η ανάλογη προσαρμογή στις ηλικίες συνταξιοδότησης.
Οι δείκτες
Τρεις είναι οι δημογραφικοί δείκτες που θα καθορίσουν αν και πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας από το 2027:
- Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, που οδεύει προς το 60%, από 39% που είναι σήμερα.
- Ο δείκτης γήρανσης, που αυξάνεται, καθώς για κάθε 170 ηλικιωμένους άνω των 65 αντιστοιχούν 100 νέοι εργάσιμης ηλικίας για να τους αναπληρώσουν.
- Ο δείκτης γονιμότητας, που μπορεί να βελτιώθηκε οριακά από 1,3 παιδιά το 2018 σε 1,5 παιδιά το 2022, αλλά υπολείπεται του 2,1 που είναι στις ανεπτυγμένες χώρες. Η υπογεννητικότητα αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα και φαίνεται από το ισοζύγιο γεννήσεων προς θανάτους, που παραμένει ελλειμματικό, και μάλιστα διπλασιάστηκε σε μία πενταετία: από -33.856 άτομα το 2018 σε -64.706 άτομα το 2022.
Η διαδικασία αυτή θα επαναλαμβάνεται κάθε τρία χρόνια, οπότε στα τέλη του 2029 θα εξεταστεί αν και πόσο ανέβηκε το προσδόκιμο ζωής, ώστε να αποφασιστεί εκ νέου η αύξηση στα όρια ηλικίας από 1/1/2030. Το ίδιο θα γίνει και το 2033 κ.ο.κ.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το προσδόκιμο ζωής στους άνδρες άνω των 65 ετών από 18,8 έτη το 2019 αυξάνεται στα 20 έτη ως το 2030, ενώ αντίστοιχα στις γυναίκες από 21,8 έτη αυξάνεται στα 22,9 έτη.
Ο ΟΟΣΑ προτείνει τρία πιθανά μοντέλα σύνδεσης των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής:
- Αναλογία 1 προς 1: Για κάθε 1 έτος αύξησης του προσδόκιμου, 1 έτος αύξηση στο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης.
- Αναλογία 2/3: Κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο, συνεπάγεται 8 μήνες αύξησης στα όρια ηλικίας.
- Αναλογία 1/3: Ηπιότερη προσαρμογή με 4 μήνες αύξησης για κάθε 1 έτος ανόδου του προσδόκιμου.
Για την Ελλάδα, το πιο πιθανό είναι να εφαρμοστεί η πρώτη επιλογή (1 προς 1), δηλαδή, για κάθε 1 έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο, θα αυξάνονται κατά 1 έτος και τα όρια ηλικίας. Με το 1 προς 2/3, τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν κατά 8 μήνες για κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο ζωής, ενώ με το 1/3 η αύξηση των ορίων θα είναι ηπιότερη, με 4 μήνες για κάθε 1 έτος αύξησης.
