Έχει αποδώσει με ανάγλυφα χρώματα το παρόν και το παρελθόν της πατρίδας της, έχει ρίξει φως από πολλαπλές γωνίες στο ζήτημα των γυναικών και έχει διακριθεί για το βάθος των αφηγηματικών της χαρακτήρων. Στη συλλογή διηγημάτων «Στο σώμα της ψυχής», η οποία κυκλοφορεί σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ιωαννίδου από την Άγρα, η Ουλίτσκαγια μιλάει για την αντίθεση του σώματος και της ψυχής, καθώς και για τον κύκλο της ζωής και του θανάτου, περνώντας από τον ρεαλισμό που σημαδεύει τα παλαιότερα έργα της σε μια πιο αφαιρετική και συμβολική γραφή που ανανεώνει και εμψυχώνει τον νεότερο λόγο της.
Δεν ξέρω αν η Ουλίτσκαγια καταφεύγει, όπως έχει υποστηρίξει η κριτική, στον μαγικό ρεαλισμό, το σίγουρο, όμως, είναι πως οι εικόνες της μοιάζουν κάποτε με όνειρα και με παράξενες υπερβάσεις της πραγματικότητας, προκαλώντας καταστάσεις που συνομιλούν με τη λογοτεχνία του φανταστικού, και είναι καταστάσεις οι οποίες οδεύουν ενδεχομένως πέραν και του μαγικού ρεαλισμού. Την ίδια ώρα, η προσκόλληση των ηρώων της στη ζωή, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τη φθορά και τον θάνατο, προδίδει μια δύσκολη αισιοδοξία, υπό την έννοια ότι μπορεί το τέλος να είναι αναπόφευκτο πλην από ό,τι έχουν κατορθώσει οι άνθρωποι, πριν από τον ερχομό του τέλους, δεν χάνει ποτέ το βάρος και τη σημασία του.
Στο διήγημα «Η νεκροψία», ένας παθολογοανατόμος εξετάζει ένα μυστηριώδες σωματικό εύρημα που τον κάνει να αμφισβητήσει την αυστηρά επιστημονική του οπτική, κινητοποιώντας τους απρόβλεπτους παράγοντες της απροσδιοριστίας και της τύχης. Στο κομμάτι «Η Αλίσα αγοράζει τον θάνατο», τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει η εσώτερη θέαση μιας ηλικιωμένης γυναίκας, ενεργοποιώντας το βλέμμα του ατόμου και του υποκειμένου, ενώ στη «Βιβλιογράφο» η ηρωίδα χάνει σταδιακά τη μνήμη της, βυθισμένη σε μια λευκότητα που καλύπτει τα πάντα. Ιδού τρία μόνο παραδείγματα από την ύλη του βιβλίου, ικανά να δείξουν το πώς η συγγραφέας απορρίπτει την οποιαδήποτε φιλοσοφική βεβαιότητα, φέρνοντας στην επιφάνεια έναν ψυχικό βίο σε μεγάλη πληρότητα και έτοιμο να μεταφράσει το άγχος και την αγωνία σε σύμβολα φυγής.
Κάθε διήγημα βασίζεται σε μια ιδιαιτέρως περίτεχνη πλοκή, που προλαβαίνει να εντάξει στον κορμό της πολλά και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους στοιχεία, ενώ στο σύνολό τους τα κείμενα που συγκροτούν τη συλλογή «Στο σώμα της ψυχής» επικοινωνούν το ένα με το άλλο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάγονται, όπως και δεν θα όφειλαν, στην οιαδήποτε περεταίρω ενότητα. Και έχει την ικανότητα εν προκειμένω, η Ουλίτσκαγια να μας αγγίξει συγκινησιακά τόσο με τον ρεαλισμό όσο και με τις υπερβάσεις του. Ο ρεαλισμός της θα οδηγήσει στην αναγνώριση της ρωσικής ιστορίας, ακόμα και δίχως να υπάρχουν όντως ιστοριογραφικές παραπομπές, αλλά και του σύγχρονου κοινωνικού και επαγγελματικού περίγυρου των ηρώων. Οι υπερβάσεις της θα επιτρέψουν όχι να κατανοήσουμε μα να συναισθανθούμε την αγάπη και τον έρωτα, τη σήψη και την κατάρρευση, την έκπληξη και το αναπάντεχο, την κυριαρχία του θανάτου και την πλησμονή των αισθήσεων, τους τρόμους του σώματος και τα πεταρίσματα της ψυχής.
Να πώς η ρωσική λογοτεχνία μπορεί να ανανεώνεται χωρίς να κόβει τους δεσμούς με τη μεγάλη παράδοση από την οποία προέρχεται.
Β. Χατζηβασιλείου
