Έφηβοι και κορίτσια στο επίκεντρο της σύγχρονης νεανικής παραβατικότητας: ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Σε μια εποχή που η νεανική παραβατικότητα αλλάζει πρόσωπο και διαστάσεις, μια νέα μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ), παρουσιασμένη στο πρόσφατο συνέδριο της ΚΕΔΕ στην Αλεξανδρούπολη, φέρνει στο φως ανησυχητικές τάσεις: μείωση της ηλικίας των εφήβων που εμπλέκονται σε παραβατικές πράξεις, αυξανόμενη συμμετοχή των κοριτσιών, και επανάληψη συμπεριφορών όπως βία, επιθετικότητα, κλοπές, και χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Και όλα αυτά, σε ένα πλαίσιο όπου η κοινωνία ζητά πιο ενεργή παρουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην πρόληψη και τη διαχείριση του φαινομένου.
Πολυπαραγοντικό φαινόμενο με ρίζες στο «τρίγωνο» οικογένεια–σχολείο–διαδίκτυο
Η έρευνα του ΙΤΑ υπογραμμίζει ότι οι αιτίες της εφηβικής παραβατικότητας δεν περιορίζονται σε έναν παράγοντα. Εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί συγκλίνουν στο ίδιο σημείο: το πρόβλημα θεμελιώνεται στο τρίπτυχο οικογένεια, σχολείο, κοινωνικά δίκτυα.
Οι δύο πρώτοι χώροι εμφανίζουν συχνά δυσλειτουργίες, ενώ το διαδίκτυο και τα social media λειτουργούν επιβαρυντικά, ενισχύοντας επιθετικές συμπεριφορές και μιμητισμό.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως κομβικός παράγοντας που… λείπει
Οι πολίτες, μέσα από τις απαντήσεις τους, εκφράζουν την ανάγκη για έναν δήμο πιο ενεργό και όχι τυπικά «παρών». Η πλειονότητα αγνοεί αν υπάρχουν δημοτικές υπηρεσίες που ασχολούνται ειδικά με το πρόβλημα, ενώ κάνει λόγο για έλλειψη δομών πρόληψης, ανεπαρκές προσωπικό και χαλαρή συνεργασία με τα σχολεία.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:
- 78,4% του γενικού πληθυσμού πιστεύει ότι οι δήμοι μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο.
- 77,2% των νέων 16–24 ετών θεωρεί ότι οι δήμοι μπορούν να αναλάβουν ουσιαστικές δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης.
Στις προτάσεις των πολιτών ξεχωρίζουν η ίδρυση σχολών γονέων, η παρουσία ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών σε σχολεία και δήμους, αλλά και η δημιουργία κοινοτικών χώρων δημιουργικής απασχόλησης.
Ηλία Αποστολόπουλος: «Ο δήμος πρέπει να μπει στα σχολεία»
Ο πρόεδρος του ΙΤΑ και δήμαρχος Παπάγου–Χολαργού, Ηλίας Αποστολόπουλος, τονίζει ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να αναλάβει κεντρικό ρόλο στην πρόληψη. Όπως σημειώνει, η πρώτη γωνία όπου εμφανίζεται μικροπαραβατικότητα είναι το σχολείο, και εκεί πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ Γυμνασίων, Λυκείων και δήμων.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι απαιτείται ισχυρότερη στελέχωση κοινωνικών δομών με εξειδικευμένο προσωπικό, καθώς και δράσεις ενημέρωσης για τις συνέπειες της παραβατικότητας, το μπούλινγκ και άλλα προβλήματα που αγγίζουν τους εφήβους.
Ποιες υπηρεσίες έχουν σήμερα οι δήμοι
Σύμφωνα με τον κ. Αποστολόπουλο, οι δήμοι διαθέτουν Κέντρα Κοινότητας, Τοπικά Συμβούλια Παραβατικότητας και κοινωνικές υπηρεσίες που δέχονται περιστατικά και προσπαθούν να τα προλάβουν. Ο ρόλος τους όμως μπορεί να επεκταθεί ακόμη και σε ζητήματα όπως η ασφάλεια των δημόσιων χώρων: καλύτερος φωτισμός, απομάκρυνση εγκαταλελειμμένων σημείων και διαμόρφωση ασφαλών χώρων για τους νέους.
Πρακτικά παραδείγματα: Πειραιάς και Παπάγου–Χολαργός
Αναφερόμενος σε καλές πρακτικές, ο κ. Αποστολόπουλος σημειώνει ότι ο Δήμος Πειραιά έχει δημιουργήσει χάρτη παραβατικότητας με τις «κόκκινες ζώνες» της πόλης, ενώ ο Δήμος Παπάγου–Χολαργού συνεργάζεται με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, αποστέλλοντας ερωτηματολόγια σε μαθητές ώστε να ανιχνεύονται έγκαιρα τα προβλήματα.
Την ίδια στιγμή, οι δήμοι αντιμετωπίζουν έξαρση βανδαλισμών σε σχολεία και παιδικές χαρές. Σε κάποιες περιπτώσεις οι δήμοι έχουν καταφύγει σε εγκατάσταση καμερών, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση περιστατικών – υπό τη νόμιμη διαδικασία και με τήρηση των προβλεπόμενων κανόνων προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Γιατί αυξάνεται η νεανική παραβατικότητα;
Ο κ. Αποστολόπουλος απορρίπτει το παλιό στερεότυπο «φταίνε οι κακές παρέες». Σήμερα, οι έρευνες δείχνουν άλλες βαθύτερες ρίζες:
- γονεϊκή απουσία,
- συναισθηματική αδιαφορία,
- έλλειψη καθοδήγησης.
Το πρόβλημα γεννιέται στο σπίτι και ενισχύεται στο σχολικό περιβάλλον. Παράλληλα, η κοινωνική και οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας επηρέασε καθοριστικά τα σημερινά παιδιά. Σκηνές ανεργίας, άγχους και οικονομικής πίεσης μέσα στο σπίτι άφησαν αποτύπωμα στην ψυχοσύνθεσή τους.
