Κάθε φορά που κλείνω τα μάτια μου για να βρεθώ στο μέρος που γαληνεύει την ψυχή μου, στο μέρος που με αγκαλιάζει κυριολεκτικά, στο μέρος που καταφεύγω όταν νιώθω αδύναμη και γυρίζω πίσω άλλος άνθρωπος είναι ο Όλυμπος
Της Βάσως Βλαχοπούλου
Ο Όλυμπος για μένα είναι αυτός ο μαγικός τόπος που γιατρεύει τις πληγές, που γεμίζει δύναμη κάθε κύτταρο της ύπαρξης σου, που σε κάνει να σκέφτεσαι πως η ζωή είναι ωραία
Σε αυτό το μαγικό βουνό οι πρόγονοι μου έχτισαν το Λιτόχωρο την δεύτερη πατρίδα μου.
Στη Νέα Υόρκη υπάρχει Σύλλογος Λιτοχωριτών ο οποίος ιδρύθηκε το 1901, ενεργός και καλά ριζωμένος, έναν αιώνα μετά την άφιξη των πρώτων εκεί. Ανάμεσα τους και δικοί μου συγγενείς. Ο Δημήτριος Βλάχος. Ο παππούς γύρισε στο Λιτόχωρο στα 40 του για να παντρευτεί Ελληνίδα. Ήταν δεν ήταν 4 ετών, όταν κρατώντας τη μαμά του από το χέρι, ανέβηκαν στο καράβι μαζί με άλλους Λιτοχωρίτες.
Έφυγαν για να βρουν μια καλύτερη ζωή και τους συγγενείς τους εκεί που είχαν ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και καθαριστήρια για τους Έλληνες που έφταναν στη Νέα Υόρκη. Μάλιστα στις ανασκαφές μου στο πατρικό ανάμεσα στους θησαυρούς που ανακάλυψα βρήκα βιβλία με υπογραφές όπως αυτές της Πηνελόπης Δέλτα ή ένα περιοδικό του συλλόγου των Λιτοχωριτών στην Αστόρια της Νέας Υόρκης από το 1920.
Η βρύση στην πλατεία Χοροστασούλι δίπλα στο σπίτι έχει το όνομα του παππού , σε αυτήν πέρασα τα πιο όμορφα καλοκαίρια της ζωής μου. Τα βράδια πηδούσαμε πάνω από φωτιές, στη γιορτή του Σταυρού, σε αυτήν τραγουδήσαμε και παίξαμε μέχρι τελικής πτώσης με τα παιδιά της γειτονιάς
Στο σπίτι αυτό άκουσα ιστορίες για τον μπαμπά, ο οποίος στα 14 του ανέβηκε στον Όλυμπο ξυπόλυτος, στην διάρκεια του εμφυλίου και ζούσε κρυμμένος στις σπηλιές.
Στη δεκαετία του 80 και 90 όλος ο νομός χόρευε και γλεντούσε στο beach bar Michel στην πλάκα Λιτοχώρου, μέχρι το άλλο πρωί
Παραδίπλα, οι ψαράδες μάζευαν μύδια άπειρες ήταν οι φορές που ο μπαμπάς μου μας πετύχαινε εκεί ψαρεύοντας με τον κολλητό του. Μετά επιστρέφαμε όλοι μαζί και καταλήγαμε να τρώμε για πρωινό μύδια και αχινούς με τσίπουρα στην αυλή.
Σήμα κατατεθέν του Λιτοχώρου, ο Όλυμπος. Και το φαράγγι του Ενιπέα, το μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου, ο Βυθός, και οι Μύλοι
Τουρίστες και ορειβάτες, για να ανέβουν στο βουνό περνάνε έξω από την πόρτα του σπιτιού και μας βγάζουν φωτογραφίες. Είμαι σε πολλές καρτ ποστάλ με νυχτικιά ή με μαγιό αυτό είναι σίγουρο
Το μεγαλύτερο ατού της περιοχής είναι το απίθανο κλίμα της που οφείλεται στον Όλυμπο. Δεν είναι όμως, μόνο το κλίμα, είναι και η ενέργεια που εκπέμπει το βουνό. Δεν είναι τυχαίο που οι θεοί το διάλεξαν για σπίτι τους
Οργανωμένα ορεινά καταφύγια με ποικίλες ορειβατικές και αναρριχητικές διαδρομές, βρίσκονται στη διάθεση των επισκεπτών που θέλουν να εξερευνήσουν τις ομορφιές του. Ένας ακόμη μεγάλος πόλος έλξης είναι ο αγώνας ορεινού τρεξίματος “Olympus Marathon”, που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο τέλος Ιουνίου, στον οποίο συμμετέχουν δρομείς από όλον τον κόσμο
Οι δώδεκα θεοί, κατοικούσαν στα φαράγγια – στις πτυχές του Ολύμπου, όπως τα αποκαλεί ο Όμηρος – όπου βρίσκονται και τα παλάτια τους. Το Πάνθεον (o σημερινός Μύτικας), είναι το σημείο συνάντησής τους, θέατρο των θυελλωδών συζητήσεών τους. Ο θρόνος του Δία (το σημερινό Στεφάνι), φιλοξενεί αποκλειστικά τον αρχηγό των θεών, τον Δία. Από εκεί εξαπολύει τους κεραυνούς του, δείχνοντας έτσι τη «θεϊκήν του μήνιν». Ο Όλυμπος στην Ιλιάδα ονομάζεται μέγας, μακρύς, αιγλήεις (δηλ. λαμπρός), πολύδενδρος. Μην σας φανεί περίεργο που δεν υπάρχει ναός στο βουνό οι αρχαίοι θεωρούσαν πως όλο το βουνό ήταν ένας ναός
Το Φεστιβάλ Ολύμπου, το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός της Πιερίας που διοργανώνεται κάθε χρόνο, το δίμηνο Ιούλιος-Αύγουστος, στο αρχαίο θέατρο Δίου και σε άλλους χώρους. Θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, εικαστικές εκθέσεις, αρχαιολογικές ομιλίες, αναλόγια και αρχαιολογικοί περίπατοι αλλά και κινηματογράφο περιλαμβάνει το πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Ναυτικό Μουσείο Λιτοχώρου. Το Λιτόχωρο, η πρωτεύουσα του Δήμου, αν και κωμόπολη ορεινή, χτισμένη στους πρόποδες του Ολύμπου, έχει μεγάλη ναυτική παράδοση. Εδώ θα δείτε όλη την γκάμα της ξυλοναυπηγικής ιστορίας της Ελλάδος από την Μινωική εποχή, μέχρι τον 20ο αιώνα με αυθεντικά ομοιώματα.
Αν βρεθείς στο Λιτόχωρο να ψάξεις κάποιον παλιό Λιτοχωρίτη καπετάνιο-έχει πολλούς. Θα σε κεράσει ιστορίες από τα ταξίδια του και την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι όμορφος και επιβάλλεται να τον ανακαλύψεις
Η μαγεία του θρυλικού βουνού δεν κρύβεται μόνο στις κορυφές του, αλλά και στους ανθρώπους που ζουν σε αυτό. Είναι ευθείς έντονοι χαρακτήρες με σπινθηροβόλο πνεύμα και διάθεση για περιπέτεια. Δεν είναι τυχαία και η φήμη που λέει ότι στα ίδια μέρη γεννήθηκε και ο Aλέξης Zορμπάς.
Προτού φύγεις από το Λιτόχωρο ψάξε να μάθεις για τον τελευταίο σαμαρά που ζούσε εκεί. O Nίκος Kαρτσιούκας, έκανε τη δουλειά του σαμαρά από 10 χρονών. Όλα τα υλικά της τέχνης του τα έβρισκε στον Όλυμπο. Για τον ξύλινο σκελετό του σαμαριού χρησιμοποιούσε οξιά και μέλιο- τα έκοβε στις πλαγιές του βουνού, με τον φόβο των δασοφυλάκων. Tα δέρματα που χρησιμοποιούσε ήταν από γίδες Όλυμπου, όχι προβατίσια που ρουφάνε το νερό και μουσκεύουν, ούτε γουρουνίσια που είναι σκληρά κι έχουν τρύπες από τις τρίχες του ζώου (που είναι μεγάλες σαν βελόνια). Φήμες λένε πως ο κυρ- Νίκος μιλούσε άπταιστα αρχαία ελληνικά και πως αν τα μιλάς και συ φαρσί θα ανοίξετε κουβέντα ατελείωτη. Ένας ακόμα σπουδαίος Λιτοχωρίτης είναι ο Λάκης Γκασδόγκας, τσαγκάρης από το 1950. Tα παπούτσια που έφτιαχνε ήταν εκατό τοις εκατό από γνήσια δέρματα. Ήταν πολλοί οι τσαγκάρηδες στα χωριά του Όλυμπου, επειδή στα βραχώδη εδάφη και κακοτράχαλα μονοπάτια του Όλυμπου φθείρονταν εύκολα τα παπούτσια.
Το Λιτόχωρο πήρε το όνομά του, κατά πάσα πιθανότητα, από τη λέξη Λιθόχωρον, που σημαίνει πετρότοπος. Ένας μύθος που με ακολούθησε μέχρι την εφηβεία μου ήταν «Οι Τάρταροι». Πολλές φορές αντί για το όνομα μου, οι ντόπιοι χρησιμοποιούσαν μια λέξη αστεία και συγχρόνως λίγο τρομαχτική. Τους άκουγα να με αποκαλούν «ταρταρούλι» ή κόρη των «Ταρταραίων» κι έκανα χρόνια να μάθω πως αυτό ήταν το παρατσούκλι των παππούδων- είχαν όλοι τους, από τα 20 τους χρόνια, άσπρα μαλλιά και μαύρα χοντρά πυκνά φρύδια, τόσο τρομαχτικά που οι συγχωριανοί τους, τους ονόμασαν Τάρταρους- ναι τους θεούς που ζούσαν κάτω από τη γη και κρατούσαν τα θεμέλια της, τα Τάρταρα.
Στο φαράγγι του Ενιπέα θα πιστέψεις ότι υπάρχουν ξωτικά και νεράιδες, νύμφες και ημίθεοι. Ίσως μάλιστα ακούσεις ή δεις κάποιο από τα πλάσματα αυτά, όταν κλείσεις το κινητό και αφεθείς στην ομορφιά της φύσης. Στην αρχή του, στο Λάκο όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι μην παραλείψεις να δοκιμάσεις τους μεζέδες του Νίκου και της Μαριτίνας αν και το Ντίσκο Ρωμέικο δεν φημίζεται μόνο για αυτό. Αλλά για την ατμόσφαιρα που του δίνει η τοποθεσία οι πιο ψαγμένες μουσικές και το κρασί Ρωμέικο.
Στο δρόμο προς τους Μύλους πρέπει οπωσδήποτε να μαζέψεις άγρια βατόμουρα. Κι αν αποφασίσεις να ανέβεις το βουνό ετοιμάσου να συναντήσεις την πιο αρωματική ρίγανη του κόσμου αλλά και άλλα σπάνια βότανα.
Μη φύγεις από το χωριό αν δεν προμηθευτείς το γιαουρτάκι-βάλσαμο αλλά και το πιο αρωματικό φρέσκο βούτυρο που δοκίμασες ποτέ, από το ιστορικό γαλακτοπωλείο του Δαδούλη. Και οπωσδήποτε γλυκά από τα ζαχαροπλαστεία του Λεμόνα και του Λιάγκα.
Το όνομα Δαδούλη θα το ακούσεις αν ρωτήσεις για το πιο παλιό κτήμα δίπλα στη θάλασσα. Μια απέραντη καταπράσινη έκταση με δέντρα οπωροφόρα και πέτρινα σπιτάκια έγινε τουριστικός προορισμός από τη δεκαετία του 50 μέχρι σήμερα
Οι καντάδες: τα καλοκαίρια οι Λιτοχωρίτες πήγαιναν από γειτονιά σε γειτονιά και τραγουδούσαν κάτω από τα παραθύρια ντόπια άσματα. Πολλές φορές έστηναν και χορό που κρατούσε ως το πρωί. Οι κανταδόροι του Λιτοχώρου είναι διάσημοι. Ξέρω ποια είναι η Γιώργαινα, η Παύλαινα και η Κώσταινα. Αλλά η πιο αστεία λέξη που άκουσα και δεν ξεχνώ είναι η «τρατσαλιώνα». Η γυναίκα που έβγαινε στη γειτονιά να ψωνίσει φορώντας τις παντόφλες της, που έκαναν τον ήχο τρατσα- τρούτσα.
Εδώ να πω πως η Λιτοχωρίτικη διάλεκτος είναι μια από τις πλούσιες στον κόσμο. Μάλιστα το 1998 κυκλοφόρησε το βιβλίο του φιλόλογου Ν. Ντάβανου ‘Η λιτουχουρνή ντουπιουλαλιά’
Στο Λιτόχωρο όλοι πηγαίνουν στις κηδείες των συγχωριανών τους. Είναι νόμος άγραφος. Ακόμη και αν δεν τον γνώριζαν καλά ή καθόλου, δεν έχει σημασία, ήταν συγχωριανός. Στο Λιτόχωρο ο πλανόδιος πραματευτής περνάει κάθε μισή ώρα, ειδικά την Άνοιξη και το Καλοκαίρι, και πουλάει τα πάντα, από πατάτες μέχρι την τελευταία λέξη της μόδας. Από τα μεγάφωνα του αυτοκινήτου ακούγονται στιχάκια τύπου «είπε ο γιατρός κερασάκια να τρως α-χα»… Τα μεσημέρια στο Λιτόχωρο ακούς μόνο τα πουλάκια αφού όλοι κοιμούνται ή κάνουν απίστευτη ησυχία. Ή που και που κανένας κόκορας. Την Κυριακή οι καμπάνες χτυπάνε τόσο δυνατά που σε αναγκάζουν να σταματήσεις ό,τι κι αν κάνεις, ακόμα κι αν πιστεύεις στον Βούδα ή στον Αλλάχ.
Φεύγοντας πάρε μαζί σου οξυγόνο. Γέμισε τα πνευμόνια σου όσο μπορείς, και κλείσε σε ένα μπουκαλάκι τη μυρωδιά της γης μετά τη βροχή. Πουθενά στον κόσμο δε μοσχοβολάει έτσι. Το υπογράφω.
Της Βάσως Βλαχοπούλου
