Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Διατραπεζικά Συστήματα – ΔΙΑΣ Α.Ε. αποκαλύπτουν ότι σχεδόν 1 στα 2 ευρώ που πληρώνουν οι καταναλωτές στην Ελλάδα δαπανώνται πλέον με κάρτα και ηλεκτρονικές συναλλαγές και όχι με μετρητά «χέρι με χέρι». Η αλματώδης άνοδος στη χρήση POS, IRIS και e-banking δείχνει πως είναι θέμα ίσως μόλις ενός ή δύο ετών για να εκθρονίσουν οι ηλεκτρονικές πληρωμές τα μετρητά από την πρώτη θέση ως μέσο συναλλαγής. Ενώ, ταυτόχρονα, φέρνουν χρήμα στα κρατικά ταμεία και περιστέλλουν τη φοροδιαφυγή δημιουργώντας συνθήκες για νέο πλεόνασμα-έκπληξη και το 2025!
Κυριαρχία του πλαστικού χρήματος
Με μια θεαματική αύξηση που αγγίζει το 158% στις πληρωμές με κάρτες στην εξαετία 2019-2024 και, αντίστοιχα, μια απίστευτη εκτόξευση που ξεπερνά το 2.500% στις άμεσες πληρωμές IRIS, η χώρα μας δεν είναι πλέον ουραγός στη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών στην Ευρώπη. Και φέτος πλέον, το 47% όσων δαπανούμε ως καταναλωτές περνά μέσα από ηλεκτρονικά κανάλια των τραπεζών!
Αυτή η σαρωτική αλλαγή αποκαλύπτει την τεράστια ανατροπή στις καθημερινές συνήθειες πολιτών και επιχειρήσεων. Αποτελεί όμως και τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής του οικονομικού επιτελείου για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, εξηγώντας πώς το 2024 εισπράχθηκαν επιπλέον έσοδα 2 δισ. ευρώ, τα οποία το Δημόσιο θα τα έχανε λόγω φοροδιαφυγής με τη χρήση μετρητών. Η στροφή στο πλαστικό και το ψηφιακό χρήμα κλείνει τα παράθυρα της παραοικονομίας, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί και να ενταθεί το 2025.
47% της κατανάλωσης με κάρτες
Η εικόνα της Ελλάδας ως ουραγού στις ηλεκτρονικές πληρωμές ανήκει στο παρελθόν. Τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και της Τραπέζης της Ελλάδος αποτυπώνουν τη μεγάλη ανατροπή.
Την περίοδο 2019-2024 η αξία των συναλλαγών με κάρτες στη χώρα μας υπερδιπλασιάστηκε, εκτοξευόμενη από τα 26,2 δισ. στα 67,7 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια σωρευτική αύξηση της τάξης του 158,3%, ρυθμός υπερδιπλάσιος από τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης, όπου η αύξηση την ίδια περίοδο ήταν 63%. Η σύγκριση όμως ως ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης είναι ακόμα πιο αποκαλυπτική για το μέγεθος της αλλαγής! Το 2019 η Ελλάδα ξεκινούσε από χαμηλή αφετηρία, με τις πληρωμές με κάρτα να αντιστοιχούν μόλις στο 20,4% της κατανάλωσης, την ώρα που ο μέσος όρος της Ευρωζώνης βρισκόταν στο 30,5%. Σήμερα όμως η Ελλάδα όχι μόνο έχει καλύψει τη διαφορά, αλλά έχει ξεπεράσει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με το ποσοστό της να διαμορφώνεται στο 41,4% έναντι 40,3% της Ευρωζώνης για το 2024.
Ωστόσο η ανοδική πορεία συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό και το 2025. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πρώτου τετραμήνου, η αξία των συναλλαγών με κάρτα παρουσίασε περαιτέρω αύξηση κατά 8,5% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.
Αν, λοιπόν, η τάση αυτή διατηρηθεί, εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του έτους οι ηλεκτρονικές συναλλαγές με κάρτες θα υπερβούν τα 73 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας πλέον το 43% του συνόλου της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Αξίζει να σημειωθεί πως τα παραπάνω στοιχεία δεν περιλαμβάνουν τις ηλεκτρονικές αγορές που γίνονται με απευθείας μεταφορές από τραπεζικούς λογαριασμούς μέσω web-banking και e-banking, γεγονός που υποδηλώνει ότι το πραγματικό ποσοστό των ηλεκτρονικών πληρωμών είναι στην πραγματικότητα ακόμα υψηλότερο.
Υπερέσοδα
Ο «άγνωστος Χ» στην περίπτωση αυτή είναι οι άμεσες πληρωμές μέσω IRIS που γίνονται εντός δευτερολέπτων από το κινητό τηλέφωνο και γνωρίζουν τεράστια διάδοση. Ηδη στους 5 πρώτους μήνες του 2025 πραγματοποιήθηκαν συναλλαγές 3,4 δισ. ευρώ, που με τους ρυθμούς αυτούς ως το τέλος του έτους θα έχουν υπερβεί και τα 7 ή 8 δισ. ευρώ. Τότε οι ηλεκτρονικές συναλλαγές αθροιστικά μαζί με τις κάρτες θα ξεπεράσουν τα 80 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι τουλάχιστον 47%-48% της ιδιωτικής κατανάλωσης θα εξοφλείται ηλεκτρονικά αντί για μετρητά – και από το 2026 ενδεχομένως πάνω και από 50%.
Σε υπερέσοδα για το Δημόσιο, αντίστοιχα ή μεγαλύτερα με το 2024 που -όπως ήδη εκτιμούν αρμόδια στελέχη στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης- θα οδηγούν σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως πάνω από 10 ή 11 δισ. ευρώ και το 2025!
Από 0,5% στο 12,3% σε 5 έτη
Αν και η επέλαση των καρτών εντυπωσιάζει, πιο «αθόρυβη» αλλά άκρως εντυπωσιακή είναι η επανάσταση που συντελείται… στα κινητά τηλέφωνα των Ελλήνων.
Το ελληνικό σύστημα άμεσων πληρωμών IRIS εξελίσσεται από μια εναλλακτική λύση για μεταφορές «μεταξύ φίλων» σε βασικό πυλώνα της αγοράς και της οικονομίας. Τα στατιστικά στοιχεία της ΔΙΑΣ Α.Ε. είναι αποκαλυπτικά της αλματώδους διάδοσής του: το 2024 έφτασαν συνολικά τα 57,3 εκατομμύρια συναλλαγές, με αξία 6,1 δισ. ευρώ. Ο αριθμός των συναλλαγών πολλαπλασιάστηκε επί 36 φορές σε σχέση με το 2020, ενώ η αξία τους επί 29!
Η συνεισφορά του IRIS στο σύστημα πληρωμών εκτοξεύτηκε από το αμελητέο 0,5% το 2020 στο εντυπωσιακό 12,3% το 2024, με ρυθμούς αύξησης πάνω από 2.500% ως τότε. Οι συνολικοί χρήστες πλησίασαν τα 4 εκατομμύρια (από 753.000 το 2020), ενώ τα e-shops που δέχονται IRIS άγγιξαν τις 7.000 (από μόλις 152 το 2020).
Η αύξηση συνεχίζεται με εκθετικούς ρυθμούς και το 2025. Στους πρώτους πέντε μήνες του έτους καταγράφηκαν 35,7 εκατομμύρια συναλλαγές IRIS, συνολικής αξίας 3,41 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 88% και 69% αντίστοιχα σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2024. Ο Μάιος του 2025 αναδείχθηκε σε μήνα-ρεκόρ, με τις συναλλαγές να ξεπερνούν τα 7,6 εκατομμύρια.
Κλείνουν τα παράθυρα φοροδιαφυγής
Η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τη δυναμική του IRIS ως εργαλείου κατά της φοροδιαφυγής, επέβαλε με στοχευμένες παρεμβάσεις την υποχρεωτική αποδοχή του. Από την 1η Ιανουαρίου 2024 κατέστη υποχρεωτική η αποδοχή πληρωμών IRIS P2B για όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις.
Το επόμενο μεγάλο βήμα έρχεται στις 31 Οκτωβρίου 2025, όπου καθίσταται υποχρεωτική η ενσωμάτωση του IRIS Commerce σε όλες τις επιχειρήσεις (νομικά πρόσωπα), με πρόβλεψη κυρώσεων για όσους δεν συμμορφωθούν.
Ταυτόχρονα, θεσπίζονται «έξυπνοι» κανόνες και όρια για να ενισχυθεί η χρήση του για εμπορικούς σκοπούς και να αποτραπούν φαινόμενα κατάχρησης. Ενώ το ημερήσιο όριο για αγορές σε επαγγελματίες και πληρωμές σε φίλους αυξάνεται στα 1.000 ευρώ (500+500), τίθεται μηνιαίος κόφτης 5.000 ευρώ στις μεταφορές μεταξύ ιδιωτών (P2P). Αυτό το μέτρο στοχεύει στο να εμποδίσει επαγγελματίες να χρησιμοποιούν το σύστημα P2P σαν «προσωπικές» συναλλαγές για να παρακάμπτουν την Εφορία, κλείνοντας έτσι μια «πίσω πόρτα» φοροδιαφυγής.
Το ελληνικό σύστημα άμεσων πληρωμών IRIS αναπτύχθηκε αρχικά στόμα με στόμα και «από κινητό σε κινητό» για προσωπική χρήση P2P χωρίς νομοθετική παρέμβαση, για ανταλλαγή χρημάτων μεταξύ γνωστών και φίλων. Σε μια τετραετία, όμως, εξελίχθηκε στη δημοφιλέστερη υπηρεσία άμεσων πληρωμών μεταξύ ιδιωτών στην Ελλάδα, δημιουργώντας μια κρίσιμη μάζα χρηστών που άνοιξε τον δρόμο για την επιτάχυνση των IRIS P2B και IRIS Commerce.
Οχι τυχαία ο υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης χαρακτήρισε το IRIS «εθνικό πρωταθλητή» και αιχμή του δόρατος στην εθνική στρατηγική για τη διάδοση των άμεσων πληρωμών σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας.
