Αυτή η τάση, η οποία ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, επιταχύνθηκε φέτος από πιο βραχυπρόθεσμους παράγοντες, ιδίως από την πτωτική στροφή των παγκόσμιων επιτοκίων. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές βαδίζουν από το ένα υψηλό ρεκόρ στο άλλο, κλείνοντας πάνω από τα 2.800 δολάρια ανά ουγγιά για πρώτη φορά στην ιστορία. Μόνο φέτος, ο χρυσός έχει αυξηθεί κατά 35%, πολύ περισσότερο από την άνοδο των αμερικανικών μετοχών κατά 20% και υπερδιπλάσια από οποιονδήποτε ευρωπαϊκό δείκτη μετοχών. Η Λίνα Τόμας της Goldman Sachs τον βλέπει να ξεπερνά τα 3.000 δολάρια μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Στο επίκεντρο του ράλι βρίσκονται οι κεντρικές τράπεζες, ιδίως εκείνες που είτε βρίσκονται -ή φοβούνται ότι θα μπορούσαν να βρεθούν στο μέλλον- στο στόχαστρο των αμερικανικών κυρώσεων. Η Κίνα έχει αγοράσει 316 τόνους από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Η Ρωσία υπήρξε επίσης μεγάλος αγοραστής, όπως και οι κεντρικές τράπεζες της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας και της Ινδίας.
Πιο πρόσφατα, στις αγορές κυριάρχησαν δύο χώρες των οποίων η ιστορία και οι πρόσφατες εμπειρίες τις έχουν ευαισθητοποιήσει στον γεωπολιτικό κίνδυνο: Η Πολωνία και η Ουγγαρία. Η Πολωνία ήθελε εδώ και καιρό να αυξήσει τον χρυσό στο 20% των επίσημων αποθεμάτων της, αλλά η Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας επανέλαβε τις αγορές για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια τον Σεπτέμβριο, λέγοντας: «Εν μέσω αυξανόμενης αβεβαιότητας ο ρόλος του χρυσού ως περιουσιακού στοιχείου ασφαλούς καταφυγίου και αποθέματος αξίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς ενισχύει την εμπιστοσύνη στη χώρα και στηρίζει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Άλλοι αξιωματούχοι το έθεσαν πιο ωμά. «Είναι ένα σημάδι επικείμενων πολέμων», τόνισε ένας Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, στον οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία από το POLITICO για να μπορέσει να προχωρήσει σε αυτό το ολίσθημα κινδυνολογίας.
Ούτε πρόκειται μόνο για τον φόβο των εχθροπραξιών και των κυρώσεων, αλλά και για την αποτυχημένη αξιοπιστία των κρατών που οικοδόμησαν τη μεταπολεμική παγκόσμια χρηματοπιστωτική τάξη. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη έχουν αυξανόμενα χρέη που μοιάζουν μη βιώσιμα μακροπρόθεσμα, όπως τόνισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην ετήσια συνάντησή του. Με το αμερικανικό χρέος να ανέρχεται πλέον στο 124% του ΑΕΠ και να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, όπως σημείωσε η Τόμας της Goldman, «πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών τους σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορεί να ανησυχούν όλο και περισσότερο για την έκθεσή τους στους δημοσιονομικούς κινδύνους στις ΗΠΑ».
Αυτό έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για έναν αναπτυσσόμενο κόσμο που εδώ και καιρό δυσανασχετεί με αυτό που θεωρεί ως χρηματοπιστωτικό εκφοβισμό, σημείωσε ο αναλυτής της TS Lombard, Νταβίντ Ονέγκλια.
Η ιδέα είναι «να διαφοροποιήσουμε σιγά-σιγά τα διεθνή αποθέματα μακριά από αυτό που παραμένει πολύ μεγάλη κατοχή περιουσιακών στοιχείων με βάση το δολάριο», δήλωσε ο Μοχάμεντ Ελ Εριάν, πρώην επικεφαλής του κολοσσού διαπραγμάτευσης ομολόγων Pimco. Το δολάριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθιστώντας το σχεδόν απαραίτητο για κάθε είδους διασυνοριακό εμπόριο, αλλά αυτό έχει μειωθεί από περίπου 65% μόλις πριν από μια δεκαετία.
Η ουδετερότητα και το αμετάβλητο του χρυσού τον καθιστούν κατάλληλη «άγκυρα» για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή: ένα σύστημα που οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να κυριαρχήσουν ή να χειραγωγήσουν.
Μιλώντας στην Ουάσινγκτον στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ τον Οκτώβριο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, σημείωσε ότι «η Κίνα αγοράζει χρυσό όσο ποτέ άλλοτε» και αναφέρθηκε σε προσπάθειες να «προωθήσει άλλα νομίσματα».
Ωστόσο, μόλις επέστρεψε στην Ευρώπη, ακούστηκε πιο χαλαρή, λέγοντας στη Le Monde ότι το δολάριο δεν θα εκθρονιστεί σύντομα. Ενώ οι συναντήσεις των BRICS έχουν συχνά δημιουργήσει ρητορική ρητά κατά του δολαρίου, το ανακοινωθέν της τελευταίας συνόδου κορυφής επικεντρώθηκε στα δεινά των αμερικανικών κυρώσεων, αλλά κατά τα άλλα στήριξε τη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων θεσμών, όπως το ΔΝΤ.
Θα είναι μια μακρά διαδικασία εξισορρόπησης. Ενώ οι ανεπτυγμένες οικονομίες κατέχουν έως και το 70% των αποθεματικών τους σε χρυσό, οι κεντρικές τράπεζες των BRICS κατέχουν συνήθως περίπου το 10%, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των υπολοίπων είναι σε δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να παραμείνουν αγοραστές χρυσού μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν – όπως συμβαίνει σήμερα με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας – μπορούν να συγκρατηθούν όταν θεωρούν ότι οι τιμές έχουν πάει πολύ μακριά.
Παραδοσιακά, οι τιμές του χρυσού έχουν συσχετιστεί με τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών. Όταν οι αποδόσεις των αποταμιεύσεων και των ομολόγων αυξάνονταν, όπως συμβαίνει από το 2022, ο χρυσός συνήθως κινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση, επειδή δεν προσφέρει αποδόσεις. Αλλά αυτή τη φορά φαίνεται να κινείται διαφορετικά. Οι τιμές του χρυσού αυξήθηκαν τη στιγμή που οι κεντρικές τράπεζες αύξαναν τα επιτόκια – και αυξήθηκαν ακόμη πιο γρήγορα καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισαν να τα μειώνουν.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η αμερικανική Commodity Futures Trading Commission, το καθαρό ποσό των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης χρυσού που κατέχουν οι συμμετέχοντες στην αγορά έχει υπερτριπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες, παρόλο που οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες έχουν μειωθεί φέτος. Το καθαρό κερδοσκοπικό ενδιαφέρον βρίσκεται τώρα μόλις λίγο κάτω από το επίπεδο ρεκόρ που παρατηρήθηκε στην αρχή της πανδημίας.
Όπως και στο παρελθόν, το ενδιαφέρον για χρυσό υποδηλώνει μια αυξημένη επιθυμία για αξιοπιστία εν μέσω αβεβαιότητας και εξασθένησης της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, λένε οι αναλυτές.
