Ο Ντέμης Χασάμπης, κυπριακής καταγωγής επιστήμονας και ιδρυτής της DeepMind, τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας 2024 για την πρωτοποριακή συμβολή του στην πρόβλεψη των δομών πρωτεϊνών μέσω του μοντέλου AlphaFold2.
Ο Έλον Μασκ παραδέχεται ότι «ο υπερήρωας της Τεχνητής Νοημοσύνης», όπως τον έχει αποκαλέσει χαρακτηριστικά ο «Guardian», είναι ο μόνος εν ζωή επιστήμονας που θαυμάζει ως τον πλέον ειδικό σε ζητήματα Artificial Intelligence (AI) και όλων των σχετικών εξελίξεων σε διαφορετικούς τομείς της επιστήμης.
Η αναγνώριση αυτή επισφραγίζει μια μακρά πορεία επιτευγμάτων στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης και προμηνύει μια βιογραφία που αναδεικνύει τη σύνθετη προσωπικότητα ενός επιστήμονα που συνδυάζει επιστημονική ευφυΐα και επιχειρηματική διορατικότητα. Η επιτυχία του, ωστόσο, είναι μόνο η αρχή μιας ακόμη πιο συναρπαστικής επιστημονικής διαδρομής.
O πιο πολύτιμος άνθρωπος της Google
Στα 47 του χρόνια, είναι βαθύπλουτος, περιζήτητος σαν ένας παγκόσμιος σούπερ σταρ του ψηφιακού κόσμου, ενώ η καταξίωσή του πλέον αποτυπώνεται και στον τίτλο του σερ.
Ο Χασάμπης, άλλωστε, ένας Ελληνοκύπριος με κινεζοσιγκαπουριανά γονίδια, ο οποίος μεγάλωσε στο Λονδίνο, υπήρξε ο συνιδρυτής της εταιρείας DeepMind, την οποία και διευθύνει, παρόλο που αυτή έχει ενσωματωθεί στον όμιλο της Google από το 2014, όταν και εξαγοράστηκε σχεδόν αντί 650 εκατ. δολαρίων. Τουλάχιστον τα 100 από αυτά κατέληξαν στον τραπεζικό λογαριασμό του Ντέμη Χασάμπη, ο οποίος όμως παρέμεινε ως αμειβόμενο στέλεχος στη DeepMind.
Από παιδί θαύμα στο σκάκι, ιδιοφυΐα της τεχνολογίας
Δεν είχε καν κλείσει τα 4 ο Ντέμης, όταν είδε στο σπίτι τους στο Βόρειο Λονδίνο, την κλασική περιοχή με τα χαμηλά σπίτια, τον πατέρα του, έναν Ελληνοκύπριο ερασιτέχνη τραγουδιστή και ιδιοκτήτη καταστήματος παιχνιδιών, να παίζει σκάκι με τον θείο του. Αφού του έδειξαν τις βασικές κινήσεις, το μικρό αγόρι αφοσιώθηκε τόσο πολύ στο παιχνίδι, που μέσα σε δύο βδομάδες κατάφερε να τους βγάλει νοκ άουτ.
Εναν χρόνο αργότερα θα ζητούσε να παίξει στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Λονδίνου για παιδιά κάτω των 8 ετών και θα τα κατάφερνε: ήταν μάλιστα τόσο μικρός, που αναγκάζονταν να βάλουν δύο καρέκλες, τη μία πάνω στην άλλη, και έναν τηλεφωνικό κατάλογο από πάνω, για να μπορεί να παίξει. Αλλά τίποτα δεν τον πτοούσε από το να κατακτήσει όλα τα σκακιστικά πρωταθλήματα σε εποχές που η Αγγλία δέσποζε στην παγκόσμια κατάταξη και να τελειοποιήσει τις κινήσεις του. Δεν είχε καν προλάβει να μπει στην εφηβεία όταν ήδη τον χαρακτήριζαν «master chess».
Στα 14 του θεωρούνταν ήδη ο δεύτερoς καλύτερα αμειβόμενος παίκτης σκακιού σε όλο τον κόσμο και έβγαζε τόσα χρήματα από τους διαγωνισμούς, που είχε αγοράσει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, το ZX Spectrum, σε εποχές που οι υπολογιστές ήταν μάλλον άγνωστη χώρα. «Το φοβερό με τους υπολογιστές εκείνων των ημερών ήταν ότι μπορούσες να τους προγραμματίσεις», θα δήλωνε αργότερα σε συνέντευξή του στο «Wire», για να προσθέσει: «Κατάλαβα ενστικτωδώς ότι αυτή ήταν μια μαγική συσκευή με την οποία μπορούσες να απελευθερώσεις τη δημιουργικότητά σου».
Ως παιδί-θαύμα που κατακτούσε βραβεία σε διαγωνισμούς σκακιούΑπό εκεί λοιπόν ξεκίνησαν όλα κι έτσι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να μεταφερθεί από τον μαγικό κόσμο του σκακιού στην terra incognita της τεχνολογίας και από το μεγάλο του όνειρο να γίνει ο επόμενος Γκάρι Κασπάροφ σε αυτόν του ερευνητή. Το ντροπαλό παιδί με το κάπως ατσούμπαλο σώμα, το τεράστιο χαμόγελο και τα μεγάλα γυαλιά μετατρεπόταν στο απόλυτο παιδί-θαύμα για το οποίο θα συζητούσε όλος ο περίγυρος. Η οικογένειά του αδυνατούσε να εξηγήσει την παράδοξη και πρώιμη αυτή ευφυΐα του και όλοι δεν κατανοούσαν πώς μπορούσε από την εφηβική κιόλας ηλικία να δει ως προφήτης το μέλλον της τεχνολογίας, τις προοπτικές, τις δυσκολίες και τα αδιέξοδά της.
Η υποτροφία και τα πρώτα games
Όπως περιγράφει ο συγγραφέας Μπενχαμίν Λαμπατούτ στο βιβλίο του «Maniac», ο Χασάμπης από μικρός ξεχώριζε για την εκπληκτική του νοημοσύνη και τη διαρκή αναζήτηση απαντήσεων σε σύνθετα ερωτήματα. «Ενώ τα αδέλφια του κοιμόντουσαν, εκείνος έκανε σκέψεις για τη σκέψη», γράφει χαρακτηριστικά ο Λαμπατούτ, δίνοντας μία γεύση του πώς το νεαρό αγόρι από το Φίντσλεϊ Σέντραλ του Λονδίνου κατέληξε να κατακτήσει τον κόσμο της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ήδη από τα 15 του χρόνια, ο Χασάμπης είχε δείξει τις προδιαγραφές του. Κέρδισε έναν διαγωνισμό τεχνολογίας και προσελήφθη στο διάσημο βρετανικό στούντιο δημιουργίας βιντεοπαιχνιδιών, Bullfrog Productions, όπου συμμετείχε στην ανάπτυξη του διάσημου παιχνιδιού Theme Park. Με τα έσοδα από την επιτυχία του παιχνιδιού, όχι μόνο χρηματοδότησε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, όπου είχε γίνει δεκτός από τα 16 του χρόνια, αλλά στήριξε και την οικογένειά του.
Παράλληλα, προχώρησε στην ίδρυση της δικής του εταιρείας παιχνιδιών, Elixir Studios, μέσα από την οποία κατάφερε να εξελίξει το πρώτο παιχνίδι που προσομοίωνε την κοινωνική και πολιτική δυναμική ενός έθνους, με ένα εκατομμύριο εικονικούς πράκτορες να προσπαθούν να ανατρέψουν έναν δικτάτορα.
Όμως ο Χασάμπης δεν περιορίστηκε στο χώρο του gaming. Οι ακαδημαϊκές του ανησυχίες τον οδήγησαν σε έναν πιο βαθύ ερευνητικό προσανατολισμό. Στο διδακτορικό του στο University College London (UCL), ασχολήθηκε με τα ημιτελή χειρόγραφα του Τζον φον Νόιμαν, εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ μνήμης και φαντασίας, ένα έργο που του χάρισε διεθνή αναγνώριση και το βραβείο του περιοδικού Science. Αυτή η έρευνα τον έφερε σε επαφή με τα μεγάλα ερωτήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης, αναζητώντας απαντήσεις σε ένα πεδίο που ήταν ακόμα ανεξερεύνητο και ανεπαρκώς κατανοητό.
Η DeepMind
Το 2010, μαζί με δύο φίλους του από το πανεπιστήμιο, τον Σέιν Λεγκ και τον Μουσταφά Σουλεϊμάν, ίδρυσε την εταιρεία DeepMind, με στόχο τη δημιουργία του πιο ισχυρού συστήματος Τεχνητής Νοημοσύνης που θα μπορούσε να “σκέφτεται” αυτόνομα. Σε μια εποχή όπου ελάχιστοι κατανοούσαν τι σήμαινε «Τεχνητή Νοημοσύνη» ή «νεοφυής επιχείρηση», η DeepMind δεν είχε άμεσα εμπορικά σχέδια ή προϊόντα προς πώληση, παρά μόνο την έρευνα σε άγνωστα επιστημονικά πεδία. Ο Χασάμπης και οι συνεργάτες του επέλεξαν έναν έξυπνο τρόπο για να τραβήξουν την προσοχή: να δημιουργήσουν ένα σύστημα που θα κατακτούσε το πιο δύσκολο στρατηγικό παιχνίδι του κόσμου, το Γκο, το οποίο απαιτούσε στρατηγική, προνοητικότητα και δημιουργικότητα.
Το 2016, η DeepMind παρουσίασε το AlphaGo, το πρώτο πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης που νίκησε επαγγελματία παίκτη του Γκο, τον πρωταθλητή Ευρώπης Φαν Χούι. Το επίτευγμα ήταν μοναδικό, καθώς το AlphaGo μπορούσε να αφομοιώσει τις κινήσεις από 30 εκατομμύρια επαγγελματίες παίκτες και να προσαρμόζεται σε νέες στρατηγικές. Το αποκορύφωμα ήρθε όταν το πρόγραμμα κατάφερε να νικήσει τον επί 18 φορές παγκόσμιο πρωταθλητή, Λι Σεντόλ, σε μια μάχη που κράτησε τρεισήμισι ώρες και άφησε άναυδη την παγκόσμια κοινότητα.
Μετά την επιτυχία αυτή, η DeepMind τράβηξε την προσοχή της Google, η οποία αγόρασε την εταιρεία έναντι ενός τεράστιου χρηματικού ποσού. Ο Χασάμπης, ωστόσο, δεν ενδιαφερόταν μόνο για τα οικονομικά κέρδη. Επέμεινε να δημιουργηθεί ένας κώδικας δεοντολογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, εξετάζοντας τους κινδύνους που προκύπτουν από την ανάπτυξη τέτοιων τεχνολογιών, ιδίως σε τομείς που μέχρι τότε ανήκαν αποκλειστικά στον άνθρωπο.
Αυτή η ηθική στάση τον έκανε πρόσωπο-κλειδί στις συζητήσεις για τη μελλοντική κατεύθυνση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ακόμα και ο Έλον Μασκ, γνωστός για τις επιφυλάξεις του σχετικά με την τεχνολογία αυτή, αναγνώρισε την αξία του Χασάμπη και παραπέμπει σε εκείνον όταν μιλάει για τους κινδύνους της AI. Μέσα σε μια δεκαετία, ο Ντέμης Χασάμπης κατάφερε όχι μόνο να πρωταγωνιστήσει στην τεχνολογική επανάσταση, αλλά και να αναδειχθεί σε φωνή υπευθυνότητας, υπενθυμίζοντας ότι οι καινοτομίες στην τεχνολογία πρέπει πάντα να συνυπολογίζουν το ανθρώπινο στοιχείο και την ηθική διάσταση.
Η πορεία του από τον κόσμο των βιντεοπαιχνιδιών στην κορυφή της τεχνολογικής πρωτοπορίας δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα ευφυΐας, αλλά και μιας ξεκάθαρης κατεύθυνσης: να δημιουργήσει μια Τεχνητή Νοημοσύνη που θα μπορεί να κατανοήσει τον κόσμο καλύτερα από τον άνθρωπο, χωρίς όμως να παραβιάζει τα όρια της ανθρώπινης ηθικής και ευθύνης.
Η κόντρα με το ChatGPT
Η επόμενη πρόκληση για τον Ντέμη Χασάμπη είναι ίσως και η πιο κρίσιμη στην έως τώρα σταδιοδρομία του. Η Google περιμένει από αυτόν να δημιουργήσει ένα chatbot (μια απαντητική μηχανή), η οποία να είναι κατά πολύ ανώτερη από το ήδη διάσημο ChatGPT. Η Google δεν έχει περιθώρια για άλλες αποτυχίες και, σίγουρα, δεν μπορεί να χωνέψει ότι στερήθηκε τη δόξα της πρωτοπόρου στον τομέα των chatbot Τεχνητής Νοημοσύνης από μια μικρή εταιρεία με την επωνυμία OpenAI, η οποία πρόλαβε να διαθέσει ευρέως στο κοινό το ChatGPT στο τέλος του Νοεμβρίου 2022 και κατόπιν εξαγοράστηκε από τη Microsoft. Μετά την ψυχρολουσία και το σοκ του αιφνιδιασμού, ακολούθησαν εκ μέρους της Google ανεπιτυχείς απόπειρες να παρουσιάσει το δικό της chatbot νέας γενιάς, πρώτα με το προβληματικό Bard και κατόπιν με το Gemini, το οποίο διαθέτει μεν εκπληκτικές δυνατότητες επεξεργασίας δεδομένων, το λανσάρισμά του όμως επισκιάστηκε από τις οργίλες διαμαρτυρίες του κοινού, εξαιτίας της τάσης του να συνθέτει αμφιλεγόμενες εικόνες όπως μαύρους στρατιώτες ναζί, να δίνει παράλογες και ασυνάρτητες απαντήσεις σε ερωτήματα χρηστών κ.ά.
Οι αστοχίες του Gemini -το οποίο πήρε το όνομά του από την υποκείμενη τεχνική πλατφόρμα που έχουν αναπτύξει ο Χασάμπης και η ομάδα του- προκάλεσαν ακόμη και πτώση της μετοχής της Alphabet στο χρηματιστήριο. Η αποστολή του Χασάμπη πλέον συνίσταται στο να αποκαταστήσει την τρωθείσα υπόληψη της Google, επινοώντας τον εξολοθρευτή του ChatGPT.
Ως διοικητής του μεγαλύτερου «στρατού» ερευνητών Τεχνητής Νοημοσύνης που υπήρξε ποτέ, έχοντας πλήρη αυτονομία και ελευθερία κινήσεων, αλλά και μια απέραντη δεξαμενή υλικής υποστήριξης από την Google, ο Ντέμης Χασάμπης ξέρει, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, ότι απλώς δεν μπορεί να αποτύχει. Το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του ίσως να είναι η επόμενη μεγάλη επανάσταση στις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης ευρείας χρήσης.
