Κατερίνη: Το γλυπτό της Ελευθερίας του Ευθύμη Καλεβρά και η Πλατεία Ηρώων

«Κοινός τόπος στην ιστορία της τέχνης» γράφει η καθηγήτρια Λαμπράκη-Πλάκα «είναι η άποψη ότι η ζωγραφική προηγείται σε τόλμη και ανανεωτικό ζήλο πάντοτε σε σχέση με τη γλυπτική.

Το επιχείρημα μοιάζει εύλογο. Η ζωγραφική επιτρέπει στον καλλιτέχνη να εκφραστεί ευκολότερα, ταχύτερα· να αποτυπώσει το στοχασμό και τα συναισθήματά του αμεσότερα. Αντίθετα, η γλυπτική από την ίδια της τη φύση και τα υλικά της προϋποθέτει μακρά προετοιμασία, επεξεργασία, έλεγχο, οικονομία, περιορίζοντας έτσι τον αυθορμητισμό του δημιουργού» (Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, ΧΕΝΡΥ ΜΟΥΡ – ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ (άρθρο), Αθήνα 2004).

Σε αυτήν την μακρά διαδικασία προετοιμασίας αναφέρεται και το σημερινό μικροϊστορικό κείμενο το οποίο  οφείλεται στην πολύτιμη αρχειακή συλλογή του Σπύρου Τσιλιγκιρίδη, συλλογή που περιλαμβάνει περί τις 6.000 φωτογραφίες του καλλιτέχνη και φιλότεχνου πατέρα του Σάββα Τσιλιγγιρίδη (1924-2004).

Στην πρώτη φωτογραφία από την επίσκεψη του φωτογράφου στο εργαστήρι του Καλεβρά βλέπουμε το σχηματισμένο πρόπλασμα (εξωτερικά γύψος και εσωτερικά φελιζόλ), στημένο απέναντι από το σπίτι του στον Καταχά, στο άλσος του χωριού, γύρω στα 1970. Στη δεύτερη φωτογραφία με το γλυπτό σε μετωπική θέση διακρίνουμε τον ακμαίο σαραντάρη γλύπτη με προτεταμένο χέρι να δείχνει το έργο του σε κάποιον φίλο. Η τρίτη μάς δίνει μια σπάνια αποτύπωση της οδού Ειρήνης κατά την εποχή των χωματουργικών εργασιών προκειμένου να διαμορφωθεί ο χώρος όπου επρόκειτο αργότερα να τοποθετηθεί το σεμνό γλυπτό (φωτογραφία γύρω στα 1972).

Για όσους ενδιαφέρονται για την εικαστική δουλειά του μείζονος καλλιτέχνη της Πιερίας βασικό εργαλείο ανάδειξης, ερμηνείας και τεχνικής αποκωδικοποίησης της δουλειάς του Καλεβρά αποτελεί η δίγλωσση μονογραφία που έγραψε η ιστορικός τέχνης Αγγελική Σαχίνη με τίτλο Eυθύμιος Καλεβράς (Αγγελική Σαχίνη, Eυθύμιος Καλεβράς, Εκδόσεις Ζευγαρίδου, Αθήνα 1999, σελ. 131, 108 ασπρόμαυρες εικόνες, σχήμα 27Χ27 εκ.).

Ο Καλεβράς (1929—2011), παιδί προσφύγων, όπως είναι γνωστό υπήρξε μαθητής του σπουδαίου Θανάση Απάρτη (1899—1972) ο οποίος ας μην ξεχνάμε πως γεννήθηκε στη Σμύρνη. Η ανθρώπινη μορφή (άντρας, γυναίκα, παιδί) βασικό θεματικό μοτίβο αποτελεί κληρονομιά από κραταιά παράδοση. Ούτως ή άλλως ο τρόπος απόδοσης του «φυσικού αντικειμένου» οροθέτησε τα διάφορα κινήματα του μοντερνισμού έως την πλήρη απομάκρυνσή του στην Αφαίρεση, πορεία που ακολούθησαν και οι καλλιτέχνες της πατρίδας μας, αν και με τεράστιες χρονικές αποκλίσεις.

Αν ρωτούσε κανείς ποια είναι η προσφορά του έργου του Καλεβρά (όλων των περιόδων του) θα έλεγα αυτά που υποστήριζα στην αλησμόνητη αναδρομική έκθεσή του στην Κατερίνη, οργανωμένη από την κοινή μας φίλη Μαρία Σκλιοπίδου, πριν από είκοσι χρόνια: «Να λοιπόν τι μάς προσφέρει απλόχερα ο Καλεβράς: μορφές που διαλέγονται με το χρόνο, σχήματα που ανασυγκροτούν τον κύκλο της ζωής και που βυθίζονται στην μνήμη και από εκεί ανασύρουν την μπόρα, την απόγνωση, τη χαμένη ψυχή, το πέταγμα, την αδικοχαμένη, το θρήνο, την απώλεια αλλά και το όνειρο, το φιλί, το κορίτσι, τις νύμφες, την προστάτιδα, την τρυφερότητα, τη μάνα, τη συντροφικότητα, την έκσταση, την αγάπη, την αγκαλιά, τη γυναίκα, τη μητρότητα, τη στοργή, τη νίκη, την ένωση, το παιχνίδι, τη συνύπαρξη, τον ανθρώπινο δεσμό, την αρμονία, την απελευθέρωση, την υπερηφάνεια, τον θρίαμβο—για να μείνω μόνο σε τριάντα τίτλους από τα πιο σπουδαία έργα που αναστήθηκαν από τα χέρια του Καλεβρά σε μισό περίπου αιώνα έντιμης, εύτολμης, ανθρωποκεντρικής και πλούσιας εικαστικής δημιουργίας» (Αντώνης Κάλφας, Ευθύμιος Καλεβράς: Μνημεία, ελεύθερα γλυπτά και ο κύκλος της ζωής. Μια γόνιμη πορεία από τον ακαδημαϊσμό στην αφαίρεση,  ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΧΡΥΣΑ, 2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2005).

Μικροϊστορικά του Αντώνη Κάλφα