Εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου, στη διάρκεια της οποίας παρατηρείται ωρίμανση των οργάνων παραγωγής και ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών των δύο φύλων, ώστε να είναι ικανά για την απόκτηση τέκνων.
Στα κορίτσια διαρκεί συνήθως από το 12ο ως το 18ο έτος της ηλικίας τους, ενώ στα αγόρια από το 14ο ως το 20ο. Η εφηβεία συμβαίνει, άλλοτε μεν να είναι η πρώιμη και άλλοτε παρατεταμένη. Συμπίπτει με τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα και χαρακτηρίζεται από αύξηση των πνευματικών ικανοτήτων και ένταση του συναισθηματικού βίου του εφήβου.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας συντελούνται ραγδαίες ψυχοσωματικές αλλαγές και ανακατατάξεις στον οργανισμό των δύο φύλων, ώστε η περίοδος αυτή να μοιάζει με καζάνι που διαρκώς βράζει, μέχρις ότου σιγά- σιγά κατασταλάξει κατά το στάδιο της ωριμότητας τους.
Οι αλλαγές αυτές γίνονται ενίοτε με έντονο ρυθμό, σε βαθμό που δύσκολα μπορεί κανείς να τις παρακολουθεί και να τις ελέγξει.
Κάποτε συνοδεύονται με έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις παρενέργειες, που παίρνουν τη μορφή ψυχολογικής κρίσης.
Σ’ αυτήν την περίπτωση χρειάζεται η αποτελεσματική παρέμβαση και βοήθεια των παραγόντων εκείνων, που έχουν το καθήκον και την ευθύνη για την ορθή διαπαιδαγώγηση των εφήβων, ώστε με τους κατάλληλους χειρισμούς να τους οδηγήσουν ομαλά στην ωριμότητα.
Εάν η πρώιμη παιδική ηλικία αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου η εφηβεία παίζει οπωσδήποτε καθοριστικό ρόλο για την περαιτέρω ψυχοπνευματική και βιολογική εξέλιξη και πορεία του. Οι νέοι, κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας, οραματίζονται ένα κόσμο διαφορετικό από εκείνον που βλέπουν στο κοινωνικό τους περίγυρο.
Ονειρεύονται ένα κόσμο δίκαιο, αληθινό, με ανθρώπινο πρόσωπο. Γι’ αυτό και απεχθάνονται την ψευτιά και την απάτη, την αδικία, την υποκρισία και τον φαρισαϊσμό και την κάθε είδους εκμετάλλευση.
Πριν από λίγα χρόνια, κάποιος μαθητής του λυκείου και μέλος της βουλής των εφήβων, απευθυνόμενος από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων, προς τα μέλη της εθνικής αντιπροσωπείας, είπε μεταξύ άλλων, και την εξής βαθυστόχαστη φράση: «θέλουμε να επιτρέψετε εμάς τους νέους να ονειρευόμαστε». Προφανώς ήθελε να πεις στους εκπροσώπους του Έθνους: «Φτάνει πια, ως εδώ και μη παρέκει. Μην στέκεστε εμπόδιο στην προσπάθειά μας να πραγματοποιήσουμε τα οράματά μας και τις ελπίδες μας για ένα καλύτερο κόσμο, μακριά που συμβιβασμούς, συναλλαγές και υποχρεώσεις. Η πολιτική που ασκείται και η ψήφιση ενίοτε νόμων «φωτογραφιών» για την εξυπηρέτηση των υμετέρων και σε βάρος του κοινωνικού συνόλου πολλές φορές μας έχουν απογοητεύσει».
Η εν λόγω ρύση του μαθητή, μέλους της Βουλής των εφήβων, είναι ένα «καλό μάθημα», όχι μόνο για τους πολιτικούς και την πολιτική αλλά και προς όλους εκείνους, που θέτουν εμπόδια και φραγμούς για την εκπλήρωση των πόθων και των ονείρων της νεολαίας για μία καλύτερη κοινωνία.
Στη γνωστή τηλεοπτική σειρά «Καλημέρα ζωή», κάποια ηθοποιός υποδύεται το ρόλο της μαθήτριας του λυκείου, η οποία ευαισθητοποιείται από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών από τους συμμαθητές της -κάποιοι από τους οποίους οδηγήθηκαν στο θάνατο- και προκειμένου να συμβάλλει στην αποτροπή αυτού του δυσάρεστου φαινομένου σχηματίζει, με άλλους συμμαθητές της, ομάδα περιφρούρησης του σχολείου από τους εμπόρους ναρκωτικών. Η αλτρουϊστική αυτή πράξη της μαθήτριας συναντά δυστυχώς τη σφοδρή αντίδραση της μητέρας της, η οποία φοβούμενη το μεγάλο κίνδυνο που διατρέχει η κόρη της, την απειλεί και την εκβιάζει ότι, αν εξακολουθήσει να ενδιαφέρεται για τους «ανόητους» όπως αποκαλεί συμμαθητές της ,χρήστες ναρκωτικών, θα τη στείλει με τη βία σε αυστηρά περιορισμένο κολλέγιο του εξωτερικού, μακριά από τις «αφελείς» και «ονειροπαρμένες» πράξεις της.
Η μαθήτρια αρνείται πεισματικά να υπακούσει τη μητέρα της και όχι μόνο. Το συγκλονιστικό σ’ αυτή την υπόθεση είναι ότι η κόρη της κατέδωσε στην αστυνομία οργανωμένο κύκλωμα εμπορίας ναρκωτικών, αρχηγός του οποίου ήταν η ίδια η μητέρα της!
Είναι κι αυτή η μικρή, όσο και απίστευτη ιστορία, ένα ελάχιστο δείγμα μιας πραγματικότητας που υπάρχει στην εποχή μας.
Τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίζουμε των εφήβων, είναι η ζωντάνια, το σφρίγος και ο αυθορμητισμός. Όταν έρχονται αντιμέτωποι με τα κακώς κείμενα αγανακτούν, εξεγείρονται και επαναστατούν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, οτιδήποτε σημαντικό επετεύχθη στον τόπο μας, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων της νεολαίας μας.
Εφ’ όσον έτσι έχουν τα πράγματα, καλούνται, όσοι έχουν την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης των εφήβων (γονείς, εκπαιδευτικοί και άλλοι φορείς), σεβόμενοι την αυτόνομη και ελεύθερη προσωπικότητά τους, να τους βοηθήσουν και να τους συνδράμουν παντοιοτρόπως, ώστε να φτάσουν καταρχήν ομαλά στην ωριμότητα και περαιτέρω να πραγματοποιήσουν τους στόχους και τα οράματα τους.
Συγκεκριμένα:
1 ) Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να στηρίξουν ηθικά και ψυχολογικά τους εφήβους, ώστε να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τα πολλά και δύσκολα προβλήματα τους (άγχος εξετάσεων, αβεβαιότητα επαγγελματικής αποκατάστασης κ. α.)
2) Να τους προστατέψουν από τις σύγχρονες μάστιγες της κοινωνίας (ναρκωτικά, έιτζ, υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών κτλ)
3) Να τους καλλιεργήσουν το πνεύμα της φιλοπονίας και της εργατικότητας για γόνιμη και δημιουργική δράση.
4) Να τους προβάλλουν τα αληθινά πρότυπα για έμπνευση και μίμηση μέσα από τους χώρους της ελληνικής και χριστιανικής ιστορίας και παράδοσης, της επιστήμης, της τέχνης και του πολιτισμού.
5) Να εμφυσήσουν και να καλλιεργήσουν μέσα στην ψυχή τους ακατάλυτες αρχές, αξίες και ιδανικά, που καταξιώνουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν ολοκληρωμένη προσωπικότητα.
Κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των νέων μπορούμε να ελπίζουμε για ένα καλύτερο μέλλον.
Παναγιώτης Παπαδόπουλος
πρώην γυμνασιάρχης
