Αυτά αναφέρονται στο βιβλίο του Αθανασίου Ι. Καραβέργου που συνέγραψε και παρουσίασε την χτες Παρασκευή στο Πνευματικό Κέντρο Κατερίνης.
Για το βιβλίο μίλησαν ο Μητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος και η Αντιπεριφερειάρχης Πιερίας Σοφία Μαυρίδου.
Την εκδήλωση διηύθυνε ο καθηγητής Πανεπιστημίου Παναγιώτης Τζουμέρκας.
Ο Μητροπολίτης Κίτρους
Στο ρόλο της εκκλησίας κατά την επίμαχη περίοδο, αλλά και όλη την τουρκοκρατία μίλησε ο Μητροπολίτης Κίτρους Γεώργιος. Η συμβολή της εκκλησίας στην εκπαίδευση των ελληνοπαίδων και τη διατήρηση της γλώσσας έπεσε εν πολλοίς στη διαχείριση της εκκλησίας, καθώς αμέσως μετά τη πτώση της Κωνσταντινούπολης, το πολυεθνικό οθωμανικό κράτος διοικήθηκε με βάση τη θρησκεία. Σημαντικοί μητροπολίτες διοίκησαν την εκκλησία της Πιερίας και διαχειρίστηκαν τα ποικίλα προνόμια που παραχώρησε ο Σουλτάνος προς τις θρησκευτικές κοινότητες, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε ερχόμενοι σε αντίθεση με τους τούρκους τοπικούς διοικητές.
Η ελληνική παιδεία και η πίστη στην Ορθοδοξία ήταν απαραίτητη για να διατηρηθεί το έθνος. Έτσι στα μεγάλα αστικά κέντρα δημιουργήθηκαν οι Αστικές Σχολές. Η σύγχρονη άποψη για κρυφό σχολείο και ο υποβιβασμός που επιχειρείται για το ρόλο της εκκλησίας είναι λανθασμένη. Πράγματι λειτούργησε κρυφά, όπου η τοπική τουρκική διοίκηση εμπόδιζε τη λειτουργία του. Σε γυναικωνίτες, σε χώρους που ξέφευγαν από την εποπτεία γενικά. Το αποδεικνύουν οι πηγές. Από τον 15-17ο αιώνα η κατάσταση ήταν δύσκολη. Οι εγγράμματοι ιερείς ήταν λίγοι, και ήταν αδήριτη η ανάγκη εκπαίδευσης ιερωμένων και δασκάλων. Το θέμα έθεσε ο πατριάρχης Ιερεμίας στον ομόθρησκο τσάρο Ιβάν τον Τρομερό, θέτοντας παράλληλα το πρόβλημα της ουνίας και του προσηλιτισμού γενικά από καλβινιστές, ληθουρανούς.
Από την περιοχή μας πέρασε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, σε μια κρίσιμη καμπή για το γένος. Καθώς έλεγε «αγρίεψε το έθνος», και είναι γνωστό ότι ανασύστασε θαυματουργικά πολλά σχολεία και στην περιοχή μας.
Η Σοφία Μαυρίδου
Το έργο του Θανάση Καραβέργου είναι ένα ιδιαίτερο σύγγραμμα είπε η Σοφία Μαυρίδου. Είναι η σε βάθος έρευνα για το θεσμό της εκπαίδευσης, και την επιστήμη της αγωγής. Ερευνά το εκπαιδευτικό σύστημα που λειτούργησε την περίοδο της τουρκοκρατίας, υπό τη σκέπη του Πατριαρχείου. Μιλά για την εκπαίδευση στη Μακεδονία, όπου συνυπήρχαν σλαβόφωνοι, ελληνόφωνοι, Βλάχοι.
Ο ρόλος της εκκλησίας στην εκπαίδευση υπήρξε καταλυτικός. Κομβική βέβαια ήταν η αναγνώριση ίσων δυνατοτήτων εκπαίδευσης προς τους πολίτες του οθωμανικού κράτους.
Τρεις ήταν οι Αστικές Σχολές της Πιερίας.
- Η Αστική Σχολή Κολινδρου, ένα εξατάξιο μικτό σχολείο, με υψηλό επίπεδο σπουδών, στο οποίο φοιτούν μαθητές και από τη Θεσσαλονίκη, την Καστοριά τη Ραψάνη.
- Η Αστική Σχολή Λιτοχώρου που λειτούργησε από το 1885 – 1912 . Αφορούσε μόνο άρρενες. Για τα κορίτσια υπήρχε Παρθεναγωγείο.
- Η Αστική Σχολή Κατερίνης η οποία άρχισε τη λειτουργία της από τα μέσα του 19ου αιώνα και υιοθέτησε το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο ήταν αρκετά αυστηρό.
Ο Αθ. Καραβέργος
Τελευταίος πήρε το λόγο ο συγγραφέας, το πορτραίτο του οποίου σκιαγράφησε ο Παναγιώτης Τζουμέρκας. Πολυσχιδής και πολυβραβευμένος, με μακρά πορεία στην εκπαίδευση, με ποικίλα ενδιαφέροντα.
Σαν συνέπεια της μακράς ενασχόλησης του με την παιδεία θεωρεί τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου ο συγγραφέας και σημείωσε ότι η έρευνα του περιλαμβάνει την περίοδο 1850 – 1912, τότε που δόθηκαν κάποια προνόμια στους υποτελείς της αυτοκρατορίας, αμέσως μετά το Χατ-ι χουμαγιούν, το μεταρρυθμιστικό διάταγμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κατοχύρωνε το προνόμια της εκπαίδευσης των μιλέτ. Τότε δημιουργήθηκαν οι Αστικές Σχολές και στην περιοχή μας.
Χαρακτηριστικά ανέφερε για το υψηλό επίπεδο των παρεχομένων σπουδών, ότι και οι Τούρκοι διοικητικοί υπάλληλοι προτιμούσαν να στέλνουν τα παιδιά τους στην Αστική Σχολή Κατερίνης και όχι στο μουσουλμανικό σχολείο που λειτουργούσε την Κατερίνη. Την εποχή εκείνη ο πληθυσμός της Πιερίας ήταν 22.000. Από αυτούς 3.500 ήταν Τούρκοι και οι άλλοι Ελληνες.
Το επίπεδο σπουδών στις Αστικές σχολές της Πιερίας ήταν εφάμιλλο με τις αντίστοιχες της Θεσσαλονίκης και της Σμύρνης, διδασκόταν επί δίωρο Τουρκικά και Γαλλικά και για τις κοπέλες διδασκαλία οικοκυρικών.
Αναφέρθηκε επίσης στη δύσκολη περίοδο με τη ρουμανική προπαγάνδα και την προσπάθεια προσεταιρισμού των Βλάχων της περιοχής. Σημαντική ήταν την εποχή εκείνη η συμβολή του Μητροπολίτη Παρθενίου Βαρδάκα στο να κλείσει το ρουμανικό σχολείο που είχε δημιουργηθεί στην Κατερίνη και λειτουργούσε χωρίς δίδακτρα.
Στις Αστικές Σχολές πλήρωναν εισιτήριο εισόδου.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν ο βουλευτής Φ. Μπαραλιάκος, και Μπέτη Σκούφα, ο Μ. Παπαδημητρίου, ο Κώστας Φιλοκώτας, ο Γ. Τσιαλός, η Πιπίτσα Μακρίδου, πολλοί εκπαιδευτικοί και φίλοι του συγγραφέα.
Το βιβλίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις ΜΑΤΙ.
