Διαβάζοντας στον δεύτερο τόμο της σειράς Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας (ΕΠΕ) την ΙΑ΄ Ομιλία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου 2η παράγραφος, κοντοστάθηκα στα λόγια : «Ει γαρ οι τα βιοτικά μετιόντες πράγματα ουκ αν ποτε ανάσχοιντο επιτηδεύματος άψασθαι, μη πρότερον το εκείθεν κέρδος περισκοπήσαντες. Πολλώ μάλλον ημάς δίκαιον τούτο ποιείν, και μη απλώς τας εβδομάδας των νηστειών παρατρέχειν, αλλά διευρευνάσθαι την εαυτών συνείδησιν, και τον λογισμόν βασανίζειν, και σκοπείν τι μεν εν ταύτη τη εβδομάδι ημίν κατόρθωται, τι δε εν τη ετέρα, και τίνα προσθήκην εδεξάμεθα εις την επιούσαν, και ποίον των εν ημίν παθών διωρθώσαμεν. Ει γαρ μη μέλλοιμεν ούτω τα καθ’ εαυτούς οικονομείν, και τοσαύτην ποιείσθαι επιμέλειαν της εαυτών ψυχής, ουδέν ημίν όφελος έσται της νηστείας, ουδέ της ασιτίας, ήν υπομένομεν, μάλιστα ει φαινοίμεθα ελάττους των περί την συλλογήν των χρημάτων τοσαύτην σπουδήν ποιουμένων. Ευρήσεις γαρ έκαστον εκείνων πάσαν αγρυπνίαν επιδεικνύμενον, ώστε εφ’ εκάστης ημέρας προστιθέναι τοις προτέροις, και ουδέποτε κόρον λαμβάνοντα, αλλ’ όσω αν αύξηται αυτώ τα της περιουσίας, τοσούτω μάλλον και την επιθυμίαν και την σπουδήν εκτεινομένην. Ει τοίνυν ένθα και τα της σπουδής ανόνητα, και τα της περιουσίας πολλάκις πολλήν εργάζεται τη της ψυχής σωτηρία την λύμην, τοσαύτην επιδείκνυται την αγρυπνίαν, πως τούτο μάλλον ουχί ποιείν χρή, ένθα πολλή από της σπουδής η ωφέλεια, και άφατος ο μισθός, και το κέρδος άπειρον ;».
Του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου.
Μετάφραση : «Οι μετερχόμενοι τις βιοτικές ασχολίες, δεν θα δεχόντουσαν ποτέ ν’ αρχίσουν κάποιο έργο, χωρίς να εξετάσουν προηγουμένως το κέρδος που θα προκύψει απ’ αυτό. Πολύ περισσότερο είναι δίκαιο να το κάμνουμε εμείς αυτό, και να μη διερχόμαστε απλώς τις εβδομάδες των νηστειών, αλλά να εξετάζουμε καλά την συνείδησή μας και να βασανίζουμε την σκέψη μας, και να ρωτάμε τον εαυτό μας τι μεν έχουμε κατορθώσει αυτή την εβδομάδα, τι δε την άλλη, και τι προστέθηκε κατά την επόμενη, και ποιο από τα πάθη μας διορθώσαμε. Εάν λοιπόν δεν έχουμε σκοπό να ρυθμίζουμε έτσι τις υποθέσεις μας και να φροντίζουμε τόσο πολύ για την δική μας ψυχή, δεν θα έχουμε κανένα όφελος από την νηστεία, ούτε από την ασιτία, την οποία υπομένουμε, μάλιστα εάν φαινόμαστε κατώτεροι από εκείνους, οι οποίοι δείχνουν τόση επιμέλεια για την συγκέντρωση των χρημάτων. Διότι θα συναντήσεις καθένα από εκείνους να μη λογαριάζει οποιαδήποτε αγρυπνία, για να προσθέτει κάθε μέρα στα προηγούμενα, και ποτέ να μη χορταίνει, αλλά όσο αυξάνεται η περιουσία του, τόσο περισσότερο αυξάνεται η επιθυμία του και φροντίδα του. Εάν λοιπόν εκεί όπου και η φροντίδα είναι ανώφελος, και η περιουσία πολλές φορές προκαλεί μεγάλη βλάβη στην σωτηρία της ψυχής, δείχνουν τόση φροντίδα και αγρυπνία, πως δεν πρέπει να δείχνουμε αυτά περισσότερο εκεί όπου υπάρχει μεγάλη ωφέλεια από την φροντίδα και απερίγραπτος μισθός και άπειρο κέρδος ;».
Είναι πολλά τα νοήματα σ’ αυτά τα λίγα λόγια του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Μου κάνει εντύπωση το ότι συνιστά να κάμνουμε συχνά αυτοκριτική για την πνευματική μας πορεία. Και μάλιστα με την επιμέλεια και την επιμονή που την κάμνουν οι έμποροι, οι οποίοι στο τέλος κάθε μέρας υπολογίζουν τα κέρδη και τις ζημίες τους. Δηλαδή η σωτηρία μας δεν είναι κάτι που το αφήνουμε στην τύχη, αλλά είναι κάτι με το οποίο ασχολούμαστε με όλη μας την επιμέλεια. Και ο άγιος Παΐσιος συνιστούσε την αυτοκριτική στο τέλος της ημέρας.
Ομολογώ ότι χρόνια τώρα δεν ασχολούμαι με την αυτοκριτική. Ίσως μου έμεινε κακή εντύπωση από τον τρόπο που την υποδείκνυε ο Toth στο βιβλίο του «Η πιο υπέροχη νίκη». Αυτό το βιβλίο έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από την αδελφότητα θεολόγων «ΣΩΤΗΡ» και το μελετούσα πολύ τα χρόνια που ήμουν στην Χριστιανική Φοιτητική Δράση.
Έλεγε λοιπόν ο Toth θα κάνεις ένα πίνακα με όλες τις αρετές, αγνότητα, εργατικότητα, υπομονή, τόλμη κλπ και θα σημειώνεις κάθε μέρα με ένα σταυρό αν παρέβηκες κάποια αρετή και θα υπόσχεσαι στον εαυτό σου ότι δεν θα το ξανακάνεις. Αυτή η σχολαστικότητα όμως με τα γραψίματα με κούραζαν πολύ κι έτσι μου έμεινε μια κακή ανάμνηση από την αυτοκριτική. Προσέξατε κάπου ο Χρυσόστομος να συμβουλεύει να τα γράφουμε ; Λέει μόνο «να εξετάζουμε καλά την συνείδησή μας και να βασανίζουμε την σκέψη μας, και να ρωτάμε τον εαυτό μας τι μεν έχουμε κατορθώσει αυτή την εβδομάδα, τι δε την άλλη, και τι προστέθηκε κατά την επόμενη, και ποιο από τα πάθη μας διορθώσαμε».
Ένας Εξομολόγος της αδελφότητας (μακαρίτης σήμερα) είχε γράψει έξω από το εξομολογητήριο «όποιος έρχεται χωρίς να έχει γράψει σε χαρτί τις αμαρτίες του δεν κάμνει καλά». Έλεος πια μ’ αυτές τι σχολαστικότητες. Σ’ ένα επιστημονικό συνέδριο πριν λίγα χρόνια που το οργάνωσε η ίδια αδελφότητα, μας μοίρασαν στο τέλος μια εικονίτσα που έγραφε στην πίσω πλευρά «ο χριστιανός είναι υποχρεωμένος να είναι χαρούμενος». Πως μπορούν να είναι τόσο ξενέρωτοι οι άνθρωποι ! Τόσο μου την έδωσε, ώστε με το που έφτασα σπίτι, τους έστειλα ένα email για το πόσο υποχρεωμένοι είναι οι χριστιανοί και φυσικά δεν πήρα απάντηση.
Τα ίδια πράγματα πόσο άνετα, πόσο ελεύθερα τα έλεγαν οι άγιοι Πορφύριος και Παΐσιος και πόσο στενά και ασφυκτικά οι θεολόγοι στην Χριστιανική Φοιτητική Δράση. Έτσι κι εγώ την αυτοκριτική πολύ την είχα παρεξηγημένη, αλλά μάλλον έκανα λάθος. Αρκεί να γίνεται με τον τρόπο που λέει η Ορθόδοξη Παράδοσή μας και όχι με τον τρόπο που συμβουλεύει ο σχολαστικισμός της Δύσης.
